कञ्चित् प्रतिफलं प्राप्तुं शिक्षार्थिभिः केचन् गतिविधयः क्रियन्ते येषु लक्ष्यभाषायाः उपयोगः क्रियते। भाषाध्ययनाध्यापनस्य कृते ते गतिविधयः कथ्यन्ते- 

This question was previously asked in
CTET Paper 2 Maths & Science 17th Jan 2022 (English-Hindi-Sanskrit)
View all CTET Papers >
  1. युग्म-कार्याणि (Pair work)
  2. सामूहिक-कार्याणि (Group work)
  3. कार्याणि (Tasks)
  4. अभ्यासाः (Exercises)

Answer (Detailed Solution Below)

Option 3 : कार्याणि (Tasks)
Free
CTET CT 1: TET CDP (Development)
77.2 K Users
10 Questions 10 Marks 8 Mins

Detailed Solution

Download Solution PDF

प्रश्न का अनुवाद - कुछ परिणाम प्राप्त करने के लिए शिक्षार्थी कुछ ऐसी गतिविधियाँ करते हैं, जिनमें लक्ष्य भाषा का उपयोग करते हैं। भाषा सीखने और सिखाने के लिए वे गतिविधियाँ कहलाती हैं।

स्पष्टीकरण - उपरोक्त प्रश्न के अनुसार भाषा सीखने सिखाने के लिए ये गतिविधियाँ कार्य कहलाती है। इन कार्यों द्वारा वे भाषा सीखने का प्रयास करते हैं। जिसमें भाषा सम्बन्धी अनेक गतिविधियाँ सम्मिलित है, जिन्हें भाषा सम्बन्धी कार्य कहा जाता है।

  • गतिविधि सीखने की प्रक्रिया का सबसे प्रभावशाली माध्यम है।
  • स्वयं से सोचने, करने और सीखने को सम्भव बनाती है। पाठ्यवस्तु को रोचक/मजेदार बनाती है।
  • सीखने की प्रक्रिया को सरल बना देती हैं। बच्चे को स्वयं सोचने अथवा करने को प्रेरित करती हैं।
  • गतिविधियाँ बच्चे के लिए उपयोगी एवं महत्वपूर्ण होती है।
  • छात्रों की भाषिक कौशल विकसित करने के लिए शिक्षक निम्नलिखित गतिविधयों का उपयोग करता है। 
    1. चित्र दिखाकर उसपर बातचीत करना।
    2. चित्र से कहानी बनाना।
    3. प्रश्न का उपयोग।
    4. कविता।
    5. लिखने का कार्य। 
    6. पढ़ने का कार्य।
    7. शाब्दिक पहेलियाँ।
    8. भाषिक कार्य।
    9. नाटक 
  • ये सभी भाषा सीखने के क्रम में भाषा से सम्बन्धित कार्य हैं।

गतिविधियाँ कैसी होनी चाहिए - 

  • गतिविधि बच्चों के लिए रुचिकर हो। (सुखद/आनन्ददायी) अधिकांश बच्चे गतिविधि में प्रतिभाग कर रहे हों।
  • बच्चे उसे महत्वपूर्ण समझते हों। (बच्चों के लिए उपयोगिता) गतिविधि में किसी प्रकार का भय या तनाव न हो (स्वतंत्रता की अनुभूति)
  • गतिविधि में चुनौती (कभी-कभी) प्रतियोगिता/प्रतिस्पर्धा की भावना हो गतिविधि में अपने विचारों या अनुभवों को प्रकट करने का समान अवसर हो।
  • गतिविधि में कुछ नया करने या सोचने के अवसर हों। (सृजनशीलता) गतिविधि के द्वारा बच्चों में उत्सुकता या जिज्ञासा उत्पन्न हो सके। गतिविधि में स्वयं करके सीखने के पर्याप्त अवसर हों।
  • गतिविधि की एक निश्चित दिशा हो, परन्तु खुलापन / लचीलापन भी हो। गतिविधि ऐसी हो जिसमें बच्चे वास्तव में उससे शिक्षण लक्ष्यों की ओर बढ़ सकें।

 

अतः कहा जा सकता है कि उपरोक्त प्रश्न के अनुसार भाषा सीखने सिखाने के लिए ये गतिविधियाँ कार्य कहलाती है। (अन्य सभी विकल्प यहाँ गौण अर्थ में हैं।)

Latest CTET Updates

Last updated on Apr 30, 2025

-> The CTET 2025 Notification (July) is expected to be released anytime soon.

-> The CTET Exam Date 2025 will also be released along with the notification.

-> CTET Registration Link will be available on ctet.nic.in.

-> CTET is a national-level exam conducted by the CBSE to determine the eligibility of prospective teachers.  

-> Candidates can appear for CTET Paper I for teaching posts of classes 1-5, while they can appear for CTET Paper 2 for teaching posts of classes 6-8.

-> Prepare for the exam with CTET Previous Year Papers and CTET Test Series for Papers I &II.

More सह पाठ्यक्रम गतिविधियां Questions

Get Free Access Now
Hot Links: teen patti all mpl teen patti real teen patti teen patti wala game teen patti joy mod apk