अंतःस्रावी प्रणाली MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Endocrine System - मोफत PDF डाउनलोड करा

योग्य उत्तर पियुषिका ग्रंथी आहे.

 Key Points

• पियुषिका ग्रंथीला अंतःस्रावी प्रणालीची "मुख्य ग्रंथी" असेही म्हणतात.
• ती मेंदूच्या तळाशी, अध:चेतकच्या खाली स्थित आहे.
• पियुषिका ग्रंथीचे दोन भाग आहेत: पुढची पियुषिका ग्रंथी आणि मागची पियुषिका ग्रंथी, प्रत्येक वेगवेगळे संप्रेरके सोडते.
• पुढची पियुषिका ग्रंथी वाढ संप्रेरक (GH) तयार करते आणि सोडते, जे मानवांमध्ये वाढ, पेशींचे पुनरुत्पादन आणि पुनर्निर्माण उत्तेजित करते.
• वाढ संप्रेरकाचे स्रावण अध:चेतकद्वारे सोडणारे आणि प्रतिबंधित करणारे संप्रेरकाद्वारे नियंत्रित केले जाते.
• वाढ संप्रेरक मुलांमध्ये आणि किशोरवयीन मुलांमध्ये शारीरिक विकासात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते आणि संपूर्ण आयुष्यात ऊती आणि अवयव देखील राखण्यास मदत करते.

 Additional Information

• थायरॉईड ग्रंथी
  • थायरॉईड ग्रंथी गळ्यात स्थित आहे आणि थायरॉक्सिन (T4) आणि ट्रायआयोडोथायरोनिन (T3) सारखे संप्रेरक तयार करते.
  • हे संप्रेरक शरीराच्या चयापचयाला, ऊर्जा पातळीला आणि वाढ आणि विकासाला नियंत्रित करते.
• अधिवृक्क ग्रंथी
  • अधिवृक्क ग्रंथी प्रत्येक किडनीच्या वर स्थित आहेत.
  • ते ॲड्रेनॅलिन (एपिनेफ्रीन), कॉर्टिसोल आणि अल्डोस्टेरॉन सारखे संप्रेरक तयार करतात.
  • हे संप्रेरक चयापचय, प्रतिकारशक्ती आणि ताण प्रतिसाद नियंत्रित करण्यास मदत करतात.
• वृषण ग्रंथी
  • वृषण ग्रंथी ही पुरुष प्रजनन ग्रंथी आहेत जे मुष्कामध्ये स्थित आहेत.
  • ते टेस्टेस्टेरॉन तयार करतात, जे पुरुष दुय्यम लैंगिक वैशिष्ट्यांच्या विकासासाठी आणि प्रजनन कार्यांसाठी आवश्यक आहे.

पियुषिका ग्रंथी हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• वृद्धी संप्रेरक, ज्याला सोमॅटोट्रोपिन म्हणतात, ते अग्र पियुषिका ग्रंथीत तयार होते, जी मेंदूच्या तळाशी स्थित असते.
• हे संप्रेरक मानवांमध्ये आणि प्राण्यांमध्ये वाढ, पेशींचे पुनरुत्पादन आणि पेशींचे पुनर्निर्माण उत्तेजित करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.
• वृद्धी संप्रेरकाचे स्रावण हायपोथॅलॅमसद्वारे सोडणारे आणि प्रतिबंधित करणाऱ्या संप्रेरकाद्वारे (GHRH आणि सोमॅटोस्टॅटिन) द्वारे नियंत्रित केले जाते.
• किशोरावस्थेत वृद्धी संप्रेरकाचे प्रमाण जास्त असते आणि हाडांच्या आणि स्नायूंच्या योग्य विकासासाठी ते आवश्यक असते.
• वृद्धी संप्रेरकाच्या उत्पादनातील विकारांमुळे जायंटिझम, अ‍ॅक्रोमेगॅली किंवा वृद्धी संप्रेरकाची कमतरता यासारख्या अवस्था निर्माण होऊ शकतात.

Additional Information

• पियुषिका ग्रंथी:
  • "मास्टर ग्रंथी" म्हणून ओळखली जाते, ती अनेक इतर संप्रेरक ग्रंथी जसे की अधिवृक्क ग्रंथी आणि थायरॉईड ग्रंथी नियंत्रित करते.
  • त्याचे दोन भाग असतात: अग्र पियुषिका (वृद्धी संप्रेरक, ACTH, TSH इ. तयार करते) आणि पश्च पियुषिका (ऑक्सिटोसिन आणि वॅसोप्रेसिन साठवते आणि सोडते).
• वृद्धी संप्रेरक-सोडणारे संप्रेरक (GHRH):
  • हायपोथॅलॅमसने तयार केलेले एक संप्रेरक, जे अग्र पियुषिकेला वृद्धी संप्रेरक सोडण्यास उत्तेजित करते.
  • त्याचे स्रावण झोप, ताण आणि व्यायाम यासारख्या घटकांनी प्रभावित होते.
• सोमॅटोस्टॅटिन:
  • वृद्धी संप्रेरक-अवरोधक संप्रेरक(GHIH) म्हणून देखील ओळखले जाते, ते वृद्धी संप्रेरकाचे स्रावण रोखते.
  • ते हायपोथॅलॅमस तसेच पॅन्क्रियास यासारख्या इतर ऊतींनी देखील तयार केले जाते.
• वृद्धी संप्रेरकाशी संबंधित अवस्था:
  • जायंटिझम: बालपणी वृद्धी संप्रेरकाचे अति उत्पादन, ज्यामुळे असामान्य उंची वाढते.
  • अ‍ॅक्रोमेगॅली: प्रौढावस्थेत वृद्धी संप्रेरकाचे अति उत्पादन, ज्यामुळे हाडांची आणि ऊतींची जाडी वाढते.
  • वृद्धी संप्रेरकांचा अभाव: वृद्धी संप्रेरकाचे अपुऱ्या प्रमाणात उत्पादन, ज्यामुळे मुलांमध्ये वाढ मंदावते.

योग्य उत्तर फक्त (i) आणि (ii) आहे.

 Key Points

• ॲड्रेनॅलिन, ज्याला एपिनेफ्रीन म्हणूनही ओळखले जाते, ते अधिवृक्क ग्रंथींनी तयार केलेले एक हार्मोन आणि न्यूरोट्रान्समिटर आहे.
• ॲड्रेनॅलिनचा एक प्राथमिक परिणाम म्हणजे हृदयाचा वेग वाढवणे (i).
• ॲड्रेनॅलिन स्नायूंना अधिक ऑक्सिजन पुरवठा करण्यासाठी श्वसनाचा वेग देखील वाढवते (ii).
• विधान (iii) च्या विरुद्ध, ॲड्रेनॅलिन रक्तवाहिन्यांचे संकुचन करून प्रत्यक्षात रक्तदाब वाढवते.

 Additional Information

• लढाई किंवा पळ काढण्याची प्रतिक्रिया: तणावाच्या परिस्थितीत शरीराची जलद क्रियेसाठी तयारी करण्यात ॲड्रेनॅलिन 'लढाई किंवा पळ काढण्याची' प्रतिक्रियेत महत्त्वाची भूमिका बजावते.
• उपापचयी परिणाम: ॲड्रेनॅलिन यकृताने ग्लुकोजचे उत्पादन वाढवते, स्नायूंना ऊर्जा पुरवते.
• ॲड्रेनर्जिक रिसेप्टर्स: ॲड्रेनॅलिनचे परिणाम ॲड्रेनर्जिक रिसेप्टर्सद्वारे मध्यस्थी केले जातात, जे संपूर्ण शरीरातील विविध ऊतींमध्ये आढळतात.
• वैद्यकीय उपयोग: हृदयविकाराच्या थांब्या, ॲनाफिलॅक्सिस आणि गंभीर अस्थमाच्या हल्ल्यांमध्ये हृदयाचा वेग उत्तेजित करण्याच्या आणि श्वासमार्ग उघडण्याच्या क्षमतेमुळे ॲड्रेनॅलिन वैद्यकीयदृष्ट्या वापरले जाते.
• गौण परिणाम: अतिरिक्त ॲड्रेनॅलिनमुळे चिंता, कंपन, धडधड आणि उच्च रक्तदाब सारखे दुष्परिणाम होऊ शकतात.

योग्य उत्तर पियुषिका ग्रंथी आहे.

 Key Points

• पियुषिका ग्रंथीला अंतःस्रावी प्रणालीची "मुख्य ग्रंथी" असेही म्हणतात.
• ती मेंदूच्या तळाशी, अध:चेतकच्या खाली स्थित आहे.
• पियुषिका ग्रंथीचे दोन भाग आहेत: पुढची पियुषिका ग्रंथी आणि मागची पियुषिका ग्रंथी, प्रत्येक वेगवेगळे संप्रेरके सोडते.
• पुढची पियुषिका ग्रंथी वाढ संप्रेरक (GH) तयार करते आणि सोडते, जे मानवांमध्ये वाढ, पेशींचे पुनरुत्पादन आणि पुनर्निर्माण उत्तेजित करते.
• वाढ संप्रेरकाचे स्रावण अध:चेतकद्वारे सोडणारे आणि प्रतिबंधित करणारे संप्रेरकाद्वारे नियंत्रित केले जाते.
• वाढ संप्रेरक मुलांमध्ये आणि किशोरवयीन मुलांमध्ये शारीरिक विकासात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते आणि संपूर्ण आयुष्यात ऊती आणि अवयव देखील राखण्यास मदत करते.

 Additional Information

• थायरॉईड ग्रंथी
  • थायरॉईड ग्रंथी गळ्यात स्थित आहे आणि थायरॉक्सिन (T4) आणि ट्रायआयोडोथायरोनिन (T3) सारखे संप्रेरक तयार करते.
  • हे संप्रेरक शरीराच्या चयापचयाला, ऊर्जा पातळीला आणि वाढ आणि विकासाला नियंत्रित करते.
• अधिवृक्क ग्रंथी
  • अधिवृक्क ग्रंथी प्रत्येक किडनीच्या वर स्थित आहेत.
  • ते ॲड्रेनॅलिन (एपिनेफ्रीन), कॉर्टिसोल आणि अल्डोस्टेरॉन सारखे संप्रेरक तयार करतात.
  • हे संप्रेरक चयापचय, प्रतिकारशक्ती आणि ताण प्रतिसाद नियंत्रित करण्यास मदत करतात.
• वृषण ग्रंथी
  • वृषण ग्रंथी ही पुरुष प्रजनन ग्रंथी आहेत जे मुष्कामध्ये स्थित आहेत.
  • ते टेस्टेस्टेरॉन तयार करतात, जे पुरुष दुय्यम लैंगिक वैशिष्ट्यांच्या विकासासाठी आणि प्रजनन कार्यांसाठी आवश्यक आहे.

बरोबर उत्तर स्वादुपिंड आहे.

Key Points 

• प्रथिनांच्या पचनक्रियेसाठी आवश्यक असलेले ट्रिप्सिन विकर स्वादुपिंड स्रवते.
• ट्रिप्सिन हे स्वादुपिंडामध्ये निष्क्रिय स्वरूपात ट्रिप्सिनोजेन म्हणून तयार होते आणि नंतर छोट्या आतड्यात सक्रिय होते.
• छोट्या आतड्याच्या अस्तरात आढळणारे एन्टेरोकायनेस हे विकर ट्रिप्सिनोजेनचे ट्रिप्सिनमध्ये रूपांतर करण्यास मदत करते.
• प्रथिनांचे लहान पेप्टाईडमध्ये विघटन करण्यात आणि आतड्यात त्यांचे शोषण सुलभ करण्यात ट्रिप्सिन महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.

Additional Information 

• स्वादुपिंड विकर:
  • ट्रिप्सिन व्यतिरिक्त, स्वादुपिंड अमायलेज, लायपेज आणि न्यूक्लिएज यासारखी अनेक पाचक विकर स्रवते.
  • हे विकर एकत्रितपणे कर्बोदके, मेद आणि न्यूक्लिक आम्लाच्या पचनक्रियेत मदत करतात.
• प्रथिनांचे पचन:
  • प्रथिनांचे पचन पोटात पेप्सिन विकराने सुरू होते आणि छोट्या आतड्यात ट्रिप्सिन आणि इतर प्रोटीएजने चालू राहते.
• बहि:स्त्रावी आणि अंत:स्त्रावी कार्ये:
  • स्वादुपिंडाची बहि:स्त्रावी कार्ये (पाचक विकर स्रवणे) आणि अंत:स्त्रावी कार्ये (इन्सुलिन आणि ग्लुकागॉन सारखी संप्रेरके तयार करणे) दोन्ही आहेत.
• स्वादुपिंड विकरांचे सक्रियकरण:
  • स्वादुपिंडाचे स्वयं-पचन रोखण्यासाठी स्वादुपिंडातील विकर निष्क्रिय स्वरूपात स्रवतात.
  • विविध यंत्रणांद्वारे छोट्या आतड्यात हे विकर सक्रिय होतात, ज्यामुळे त्यांचे कार्य फक्त आवश्यक असलेल्या ठिकाणीच होते.

योग्य उत्तर म्हणजे हायपोथालेमस आणि पाइनल.

• मेंदूच्या भागात केवळ तीन अंतःस्रावी ग्रंथी असतात हायपोथालेमस, पिट्यूटरी आणि पाइनल ग्रंथी .

Key Points

• हायपोथालेमस हा फोरब्रेनच्या डायन्टॅफेलॉनचा एक मूलभूत भाग आहे.
• यात उत्तेजक आणि पिट्यूटरीचा प्रतिरोध करण्याचे संप्रेरक असते.
• पिट्यूटरी ग्रंथी देखील हाइपोथालेमसच्या अगदी खाली असलेल्या मेंदूच्या भागाच्या तळाशी स्थित असतात आणि एकत्र समाविष्ट होतात तर पाइनल ग्रंथी अगदी तळ भागात असते जिथे मेंदूचे दोन भाग एकत्र येतात.
• हा भाग एपिथॅलॅमस म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या मेंदूत मध्यभागी असतो.
• हे मेलाटोनिनला स्त्राव अंधारात काम करते आणि रात्रीची माहिती पाठवते.

योग्य उत्तर तृतीयनेत्र ग्रंथी हे आहे.

Key Points

• तृतीयनेत्र ग्रंथी  ही मानवी शरीरातील सर्वात लहान ग्रंथी आहे ज्याची लांबी सुमारे 5-8 मिमी आहे.
• हे मेंदूच्या मध्यभागी असलेल्या अधिचेतकामध्ये स्थित असतात.
• ही ग्रंथी मेलाटोनिन आणि सेरोटोनिन तयार करते आणि म्हणूनच, झोपेच्या पद्धती सुधारण्यासाठी जबाबदार आहे.

 Additional Information

• मानवी शरीरातील सर्वात मोठी ग्रंथी - यकृत
• सर्वात लहान बहिःस्त्रावी ग्रंथी - गॉब्लेट सेल
• स्वादुपिंडास अंतःस्रावी आणि बहिःस्रावी कार्य असते.
• अंशस्त्रावी स्वेद ग्रंथी सामान्यतः केसांच्या कूपांशी संबंधित असतात, ग्रंथी सूक्ष्मनलिकेमध्ये सतत मेदयुक्त घाम स्राव करतात.
• कर्णपूर्व ग्रंथी ही चेहऱ्यावर स्थित द्विपक्षीय लाळ ग्रंथी आहे.
• एबनर ग्रंथी, ज्यास सेरस ग्रंथी देखील म्हणतात, या आपल्या मुख गुहिकेच्या दोन्ही बाजूंना जीभेच्या मागील बाजूस स्थित किरकोळ लाळ ग्रंथी आहेत.

योग्य उत्तर पियुषिका ग्रंथी आहे.

• पियुषिका ग्रंथी ही मानवी शरीरातील अंतःस्रावी ग्रंथी आहे.
  • यास मुख्य ग्रंथी असेही म्हणतात.

Key Points

• जेव्हा ती थेट रक्तप्रवाहात संप्रेरके स्रावित करते तेव्हा त्यास अंतःस्रावी ग्रंथी म्हणतात.
• अंतःस्रावी: अंत: म्हणजे वाहिनीची आवश्यकता नसते आणि संप्रेरके थेट रक्तात जातात.
• उदाहरणे: अवटु ग्रंथी, परावटु ग्रंथी, अधिवृक्क ग्रंथी इत्यादी.

Additional Information

• ज्या ग्रंथींमधील नलिकांद्वारे विकर वाहून नेले जाते त्यांना बहिःस्त्रावी ग्रंथी म्हणतात.
• बहिःस्त्रावी: बहिः म्हणजे बाह्य मदतीची आवश्यकता असते, ही संप्रेरके नलिकेमधून जातात.
• उदाहरणे: पाचक ग्रंथी, लाळ ग्रंथी, स्वेद ग्रंथी इत्यादी.

योग्य उत्तर ॲड्रेनलिन आहे.

Key Points

• रक्तदाब धमन्या आणि शीरा यांच्यावर दबाव म्हणून संबोधले जाऊ शकते.
• ॲड्रेनलिन संप्रेरक रक्तदाब कमी झाल्यामुळे पीडित व्यक्तीला दिले जाते.
• हा एक आपत्कालीन संप्रेरक आहे जो अधिवृक्क मध्यांगाद्वारे स्रावित होते.

स्पष्टीकरण:

• अधिवृक्क मध्यांग संप्रेरके, म्हणजे ॲड्रेनलिन (एपिनेफ्रिन) आणि नॉरॲड्रेनलिन (नॉरएपिनेफ्रिन), अनुकंपी उत्तेजनाप्रमाणेच प्रभाव पाडतात.
• ॲड्रेनलिन हृदयाच्या ठोक्याची गती वाढवते आणि हृद निर्गमाला प्रोत्साहन देते, त्यामुळे रक्तदाब वाढतो.
• हे हृदय आकुंचन, श्वसन दर आणि चयापचय गती देखील वाढवते.

म्हणून, योग्य पर्याय (2) ॲड्रेनलिन आहे.

Additional Information

• इन्सुलिन -
  • हा स्वादुपिंडाच्या लँगरहान्सचे द्वीपकांच्या β-पेशींद्वारे स्रावित केलेले पेप्टाइड संप्रेरक आहे.
  • ग्लुकोज सम-स्थितीच्या नियमनामध्ये इंसुलिन महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.
• थायरॉक्सिन -
  • थायरॉक्सिन (T₄) अवटू ग्रंथीद्वारे स्राव केला जातो.
  • हे आधारी चयापचय दर नियंत्रित करते, कार्बोहायड्रेट्स, चरबी आणि प्रथिने यांचे चयापचय नियंत्रित करते.
• व्हॅसोप्रेसिन -
  • हे अधश्चेतकाद्वारे संश्लेषित केले जाते आणि पश्च पीयूषिका किंवा चेता पीयूषिकांद्वारे सोडले जाते.
  • हे प्रामुख्याने मूत्रपिंडावर कार्य करते आणि DCT द्वारे पाणी आणि विद्युत-अपघटनीचे पुनर्शोषण उत्तेजित करते.
  • व्हॅसोप्रेसिनला लघवीरोधी संप्रेरक असेही म्हणतात.

मेलॅटोनिन हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• मेलॅटोनिन हे पिनिअल ग्रंथीद्वारे स्रवते.
  • हे शरीराच्या जैविक लय आणि झोपेच्या नियमनामध्ये सामील आहे.
  • हे सहसा अंधारात स्रवते म्हणून त्याला "ड्रॅक्युला ऑफ हार्मोन्स" असेही म्हणतात.
  • काहीवेळा शरीराच्या आंतरिक घड्याळ तसेच बाह्य पूरक आहार समायोजित करण्यासाठी तोंडाद्वारे बाह्य स्त्रोतांकडून ते सेवन केले जाऊ शकते.
• पिनिअल ग्रंथी मानवी मेंदूच्या मध्यभागी स्थित आहे आणि शरीरातील मेलॅटोनिनचे प्रमुख स्थान आहे.​

Important Points

• गर्भधारणेदरम्यान प्रोजेस्टेरॉन संप्रेरक मुक्त केले  जाते म्हणून त्याला गर्भावस्था संप्रेरक देखील म्हणतात.
  • हे गर्भाशयाचे आकुंचन रोखते ज्यामुळे गर्भधारणा टिकून राहते.
• एपिनेफ्रिन हे अ‍ॅड्रेनलिन म्हणूनही ओळखले जाते, हे अ‍ॅड्रेनल ग्रंथी आणि मेडुला ओब्लॉन्गाटामधील न्यूरॉन्सच्या लहान संख्येद्वारे तयार केलेले संप्रेरक आहे.
  • हे वायुमार्गातील स्नायूंना आराम देते आणि रक्तवाहिन्या घट्ट करते.
• ​इन्सुलिन हे स्वादुपिंडात स्रवणारे संप्रेरक आहे.
  • हे कोणत्याही क्षणी रक्तप्रवाहातील ग्लुकोजचे प्रमाण नियंत्रित करते.

संकल्पना :

• वृद्धि संप्रेरक अग्र पीयूषिका ​ ग्रंथीमधून रक्तप्रवाहात सोडले जाते.
• पीयूषिका ग्रंथी इतर संप्रेरक देखील तयार करते ज्याची कार्ये वृद्धी संप्रेरकापासून भिन्न असतात.
• पीयूषिका ग्रंथीद्वारे वृद्धि संप्रेरक तयार होतात.
  • शरीराची सामान्य रचना आणि चयापचय राखणे यासह अनेक कार्ये आहेत.
  • ही एक लहान वाटाणा-आकाराची ग्रंथी आहे जी शरीराच्या महत्त्वपूर्ण कार्यांचे नियमन करण्यात मोठी भूमिका बजावते.
  • याला मानवी शरीराची 'मुख्य ग्रंथी' असेही संबोधले जाते कारण ती इतर बहुतेक संप्रेरक-स्त्राव ग्रंथींच्या क्रियाकलापांवर नियंत्रण ठेवते.

Important Points

पिनिअल ग्रंथी:

• पिनिअल ग्रंथी मानवी मेंदूच्या मध्यभागी स्थित आहे आणि ती शरीरातील मेलाटोनिन निर्मितीचे प्रमुख स्थळ आहे जे सामान्यतः अंधारात स्रवलेली असते आणि म्हणूनच कधीकधी "हार्मोनचा ड्रॅक्युला" म्हणून संबोधले जाते.
• मेलाटोनिन हा एक संप्रेरक आहे जो झोपाण्याच्या-जागण्याच्या चक्राचे नियमन करतो. शरीराचे अंतर्गत घड्याळ समायोजित करण्यासाठी काहीवेळा बाह्य स्त्रोतांकडून तोंडाद्वारे सेवन केले जाते, तसेच त्याचे बाह्य पूरक सामान्यतः निद्रानाश आणि वेगवेगळ्या परिस्थितीत झोप सुधारण्यासाठी वापरले जातात.

अधश्चेतक:

• समस्थिति राखण्यासाठी, अधश्चेतक शरीरात अनेक संप्रेरक तयार करण्यासाठी किंवा नियंत्रित करण्यासाठी जबाबदार आहे. अधश्चेतक पियुशिका ग्रंथीसह कार्य करते, जी शरीराभोवती इतर महत्त्वाचे संप्रेरक बनवते आणि पाठवते.

अधिवृक्क ग्रंथी:

• एड्रेनालाईन संप्रेरक मेडुलाच्या मध्यभागी असलेल्या अधिवृक्क ग्रंथींद्वारे स्राव केले जातो.
• एड्रेनालाईनचे मुख्य कार्य म्हणजे प्लीहाचे आकुंचन निर्माण करणे ज्यामुळे रक्त साठवणे, हृदयाचे ठोके वाढवणे आणि घाम येणे, रक्त गोठण्याचा कालावधी कमी करणे आणि प्युपिलरी विस्तार करणे.

योग्य उत्तर मेलॅटोनिन हे आहे.

• झोपेच्या चक्राच्या 24-तास नियमन करण्यात मेलॅटोनिन संप्रेरक महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतो.
• यामध्ये त्वचेचे रंगद्रव्य, मासिक पाळी आणि चयापचय यांचा देखील समावेश आहे.
• हा शरीराच्या ह्रदयाचा ताल देखील नियंत्रित करतो.
• त्याचे वाढलेले स्राव निरोगी झोपेस प्रोत्साहित करतो.
• हा संप्रेरक पौगंडावस्थेला उशीर करतो आणि मासिक पाळीवर परिणाम करतो.

Key Points

• प्रोलॅक्टिन हा अग्र पीयूषिका संप्रेरक आहे जो दुधाच्या उत्पादनाला उत्तेजित करतो आणि स्तन ग्रंथी देखील विकसित करतो.
• प्रोजेस्टेरॉन गर्भधारणा टिकवून ठेवतो आणि महिलांच्या लैंगिक शारिरीक गुणधर्मांच्या वाढीला कारणीभूत असतो आणि तणावाविरूद्ध कॉर्टिसॉलचा प्रतिसाद आणि RBC च्या निर्मितीला उत्तेजित देखील करतो.
• तणावाच्या प्रतिक्रियेशी जोडल्या गेल्यामुळे कॉर्टिसॉलला "स्ट्रेस हार्मोन" देखील म्हणतात. कॉर्टिसॉल एक स्टीरॉइड संप्रेरक आहे आणि ज्याची निर्मिती अधिवृक्क ग्रंथीमध्ये होते.

योग्य उत्तर मेलाटोनिन आहे.

Key Points 

• हायपोथालेमसच्या खाली पिट्यूटरी ग्रंथी असते.
• हे 2 भागांमध्ये विभागलेले आहे, उदा. पीयूषिकाग्रंथि आणि न्यूरोहाइपोफिसिस.
• एडेनोहायपोफिसिसला पूर्ववर्ती पिट्यूटरी म्हणतात आणि न्यूरोहायपोफिसिसला पोस्टरियर पिट्यूटरी म्हणतात.
• हे बहुतेक संप्रेरकांचा स्राव नियंत्रित करते.
• हे ग्रोथ हार्मोन, प्रोलॅक्टिन, थायरॉईड-उत्तेजक संप्रेरक, ऑक्सीटोसिन, व्हॅसोप्रेसिन, गोनाडोट्रोपिन इत्यादींसारखे विविध हार्मोन्स स्रावित करते.
• मेलेटोनिन संप्रेरक अंधाराच्या प्रतिसादात मेंदूद्वारे तयार केला जातो.
• जेव्हा कोणी अंधारात प्रकाशाच्या संपर्कात येतो तेव्हा मेलाटोनिनच्या उत्पादनावर परिणाम होऊ शकतो.
• मेलाटोनिन सप्लिमेंट्स काही विशिष्ट परिस्थितींमध्ये मदत करू शकतात, जसे की जेट लॅग, विलंबित झोप-जागे फेज डिसऑर्डर इत्यादी.

योग्य उत्तर म्हणजे पियुशिका ग्रंथी

Key Points

• पियुशिका ग्रंथी इतर अंतःस्रावी ग्रंथींचे कार्य नियंत्रित करते . पिट्यूटरीला बहुतेकदा म्हणतात मास्टर ग्रंथी कारण त्याचे हार्मोन्स थायरॉईड ग्रंथी, अंडाशय आणि अंडकोष सारख्या अंतःस्रावी प्रणालीचा दुसरा भाग नियंत्रित करतात .
• पिट्यूटरी ग्रंथीचे दोन भाग आहेत जे आधीचे लोब आणि पार्श्व लोब आहेत . दोन्ही भागांची स्वतंत्र कार्ये आहेत. ही ग्रंथी मेंदूच्या पायथ्याशी स्थित आहे आणि ती इंच व्यासाचा एक तृतीयांश आहे.

Additional Information

• थायरॉईड ग्रंथी फुलपाखरूच्या आकाराची ग्रंथी आहे आणि ती घश्याच्या पायथ्याशी स्थित आहे. हे 2 इंच लांबीचे चयापचय नियंत्रित करणारे हार्मोन्स सोडते. थायरॉईड अंतःस्रावी प्रणालीचा एक भाग आहे जो ग्रंथींनी बनलेला आहे. ही ग्रंथी आपण खात असलेल्या अन्नामधून आयोडीन वापरते.
• पाइनल ग्रंथी एक लहान वाटाणा-आकाराची ग्रंथी आहे. हे मेंदूत स्थित आहे. त्याला तिसरा डोळा म्हणतात. हे सुमारे एक तृतीयांश इंच लांब आहे आणि त्याचा रंग लालसर-राखाडी ग्रंथी आहे. पाइनल ग्रंथी बहुधा क्ष-किरणांमध्ये दिसून येते.
• एड्रेनल ग्रंथी लहान ग्रंथी असतात. हे प्रत्येक मूत्रपिंडाच्या वर स्थित आहे. Renड्रेनल ग्रंथी संप्रेरक तयार करतात ज्या आपण सेक्स हार्मोन्सचा समावेश केल्याशिवाय जगू शकत नाही. त्याची उंची सुमारे 1.5 इंच आणि लांबी 3 इंच आहे आणि अधिवृक्क ग्रंथी दोन त्रिकोणाच्या आकाराचे अवयव आहेत. या ग्रंथीच्या बाहेरील भागात हार्मोन्स तयार होतात ज्यास थाय अ‍ॅड्रिनल कॉर्टेक्स म्हणतात.

योग्य उत्तर अधिवृक्क ग्रंथी आहे. 

Key Points 

• अधिवृक्क ग्रंथी प्रत्येक मूत्रपिंडाच्या शीर्षस्थानी असलेल्या लहान ग्रंथी असतात.
• एड्रेनल कॉर्टेक्स अनेक हार्मोन्स तयार करते.
• सर्वात महत्वाचे म्हणजे अल्डोस्टेरॉन (मिनरलकोर्टिकोइड), कोर्टिसोल (ग्लुकोकॉर्टिकोइड), आणि एंड्रोजेन आणि इस्ट्रोजेन (सेक्स हार्मोन्स).
• हे संप्रेरक चयापचय, रोगप्रतिकारक शक्ती, रक्तदाब, तणावाला प्रतिसाद आणि इतर आवश्यक कार्ये नियंत्रित करण्यास मदत करतात.

Additional Information 

• थायरॉईड ग्रंथी:
  • हे हार्मोन्स तयार करते जे शरीरातील चयापचय दर नियंत्रित करतात जसे की हृदय, स्नायू आणि पाचन कार्य, मेंदूचा विकास आणि हाडांची देखभाल.
  • त्याचे चांगले कार्य आहारातून आयोडीनच्या चांगल्या पुरवठ्यावर अवलंबून असते.
• हृदोधिष्ठ ग्रंथी:
  • थायमस हा हृदयाजवळ आणि स्तनाच्या हाडाच्या खाली स्थित एक लोबड अवयव आहे.
  • जन्माच्या वेळी ते खूप मोठे असते परंतु वयानुसार ते हळूहळू कमी होत जाते.
  • थायमस टी-लिम्फोसाइट्सच्या परिपक्वता आणि विकासासाठी आवश्यक असलेले सूक्ष्म वातावरण प्रदान करते .
  • टी-लिम्फोसाइट पेशी अस्थिमज्जामध्ये उद्भवतात परंतु परिपक्वता आणि विकासासाठी स्थलांतरित होतात किंवा थायमसमध्ये जातात, म्हणून नवजात बाळामधून थायमस ग्रंथी काढून टाकल्यास टी-लिम्फोसाइट पेशी तयार होणार नाहीत.
• कॉर्पस ल्यूटियम:
  • फोलीक्युलर सेल बीजकोशातून बीज बाहेर पडल्यावर विस्फारित झालेला बीजकोश म्हणून ओळखले जाते.
  • कॉर्पस ल्यूटियम एक फॉलिक्युलर सेल आहे आणि ल्युटीन नावाच्या पिवळ्या रंगद्रव्याने भरलेला असतो.