सांगाडा प्रणाली MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Skeleton System - मोफत PDF डाउनलोड करा

बरोबर उत्तर अस्थिरज्जू आहे.

Key Points 

• अस्थिरज्जू या एक प्रकारच्या संयोजी ऊती आहेत ज्या सांध्यांमध्ये हाडांना इतर हाडांशी जोडतात.
• त्या दाट, तंतुमय संयोजी ऊतीपासून बनलेल्या असतात ज्या सांध्यांना स्थिरता आणि आधार प्रदान करतात.
• कंकाल प्रणालीची रचना राखण्यासाठी आणि योग्य हालचाली शक्य करण्यासाठी अस्थिरज्जू महत्त्वाचे आहेत.
• त्यात कोलेजन तंतू असतात, जे विविध प्रकारचे ताण सहन करण्यासाठी ताण सामर्थ्य आणि लवचिकता प्रदान करतात.

Additional Information 

• स्नायू
  • स्नायू हे संयोजी ऊती आहेत जे स्नायूंना हाडांशी जोडतात.
  • ते मुख्यतः कोलेजन तंतूंपासून बनलेले असतात आणि ताण सहन करण्यासाठी संकल्पित केलेले असतात.
  • स्नायूंनी निर्माण केलेले बल हाडांपर्यंत पोहोचवण्यात आणि हालचाल सुलभ करण्यात स्नायू महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.
• उपास्थि
  • उपास्थि ही एक लवचिक संयोजी ऊती आहे जी शरीराच्या विविध भागांमध्ये, सांधे, कान आणि नाक यासारख्या ठिकाणी आढळते.
  • हे सांध्यातील हाडांमधील घर्षण कमी करते आणि उपधानन प्रदान करते.
  • तीन प्रकारचे कूर्चा आहेत: काचाभ, प्रत्यास्थ आणि तंतुमय कास्थि, प्रत्येकाचे वेगवेगळे कार्य असतेते.
• मेद ऊती​
  • मेद ऊती​, किंवा शरीरातील चरबी, ही एक प्रकारची संयोजी ऊती आहे जी चरबीच्या स्वरूपात ऊर्जा साठवते.
  • ते अवयव आणि ऊतींचे संरक्षण करण्यासाठी निरोधन आणि उपधानन देखील प्रदान करते.
  • मेद ऊती त्वचेखाली, अंतर्गत अवयवाभोवती आणि अस्थिमज्जेत आढळते.
• तंतुमय संयोजी ऊती
  • तंतुमय संयोजी ऊती कोलेजन तंतूंच्या दाट व्यवस्थेने दर्शविले जाते.
  • यात अस्थिरज्जू, स्नायू आणि त्वचेचा अंतस्त्वचा थर समाविष्ट आहे.
  • या प्रकारची ऊती शरीराच्या विविध रचनांना सामर्थ्य, आधार आणि लवचिकता प्रदान करते.

बरोबर उत्तर कंडरा आहे.

Key Points 

• कंडरा या मजबूत, तंतुमय संयोजी ऊती आहेत ज्या  स्नायूंना हाडांशी जोडतात.
• त्या स्नायूने निर्माण झालेले बल हाडांपर्यंत पोहोचवतात, ज्यामुळे हालचाल होते.
• कंडरा कोलेजन तंतूंनी बनलेले असतात, ज्यामुळे ते मजबूत आणि लवचिक दोन्ही असतात.
• कंडरांचे उदाहरण म्हणजे अकिलीस कंडरा, जे पोटरीच्या स्नायूला टाचेच्या हाडाशी जोडते.

Additional Information 

• अस्थिरज्जू:
  • अस्थिरज्जू हे तंतुमय संयोजी ऊती आहेत ज्या हाडांना सांध्यांवर इतर हाडांशी जोडतात.
  • ते सांध्यांना स्थिरता प्रदान करतात आणि त्यांच्या हालचालींची श्रेणी मर्यादित करतात.
  • उदाहरण म्हणजे गुडघ्यातील अग्रे क्रूसाकार अस्थिरज्जू (ACL).
• कूर्चा:
  • कूर्चा ही लवचिक संयोजी ऊती आहे जी सांध्यांमध्ये, छातीच्या पिंजऱ्यात, कानात, नाकात, श्वासनलिकेत आणि अंतराकशेरुक बिंबामध्ये आढळतो.
  • ते हाडांमधील आघात शोषून घेते आणि घर्षण कमी करते.
  • तीन प्रकारचे कूर्चा आहेत: काचाभ, तंतुमय आणि प्रत्यास्थ कूर्चा.
• स्नायू:
  • स्नायू या अशा ऊती आहेत ज्यांच्यामध्ये आकुंचन करण्याची क्षमता असते, ज्यामुळे शरीराच्या भागांची हालचाल होते किंवा त्यांची स्थिती राखली जाते.
  • तीन प्रकारचे स्नायू आहेत: कंकालीय, हृदय आणि गुळगुळीत स्नायू.
  • कंकालीय स्नायू हाडांशी जोडलेले असतात आणि ऐच्छिक हालचालींसाठी जबाबदार असतात.
• तंतुजनक पेशी​:
  • तंतुजनक पेशी या अशा पेशी आहेत ज्या कोलेजन आणि इतर तंतू तयार करतात जे संयोजी ऊतींमध्ये आढळतात.
  • ते जखम भरून काढण्यात आणि संयोजी ऊतींच्या संरचनात्मक अखंडतेचे रक्षण करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.
  • ते विविध ऊतींमध्ये आढळतात, ज्यामध्ये कंडरा, अस्थिरज्जू आणि त्वचा समाविष्ट आहेत.

योग्य उत्तर कास्थि आहे.

 Key Points

• मानवी कंकाल प्रणालीमध्ये हाडे आणि उपास्थि असतात.
• हे अंतर्गत अवयवांचे संरक्षण करते आणि शरीराला आधार प्रदान करते.
• कास्थि हा एक प्रकारचा संयोजी ऊती आहे.
• कास्थिमध्ये कॉन्ड्रोसाइट्स असतात.
• हे लवचिक आहे आणि शॉक शोषक म्हणून देखील कार्य करते.
• कंकालाचे जे भाग हाडांसारखे कठीण नसतात आणि जे वाकले जाऊ शकतात त्यांना उपास्थि असे म्हणतात.
• हे बाह्य कानात आणि नाकाच्या टोकामध्ये असते.
• हे सांधे देखील बनवते आणि हालचालीत मदत करते.

 Additional Information पृष्ठवंशीय:

• त्याला पाठीचा कणा असेही म्हणतात.
• ते हाडांचे असते आणि कूर्चाने एकत्र जोडलेले असते.
• ते वक्र आहे आणि शरीराला आधार देते.

मणिबंध:

• हे मनगटाच्या भागात असते.
• त्याची संख्या 8 आहे.
• हे मऊ उतींना लवचिकता आणि समर्थन प्रदान करते.

संकल्पना:

सांध्याचे कार्यात्मक वर्गीकरण 

• सांधे आपल्याला आपले खांदे फिरविण्यास, गुडघे आणि कोपर वाकवण्यास, मान फिरवण्यास आणि बरेच काही करण्यास मदत करतात.
• व्याख्येनुसार, सांधे हा एक बिंदू आहे जिथे दोन हाडे हालचाल करण्यास परवानगी देणारी चौकट प्रदान करण्यासाठी भेटतात.
• हाडे अस्थिबंधन नावाच्या ऊतींनी एकमेकांना जोडलेली असतात. कंडराच्या माध्यमातून स्नायूंना हाडांशी जोडले जाते.

सांध्याचे कार्यात्मक वर्गीकरण अनुमती दिलेल्या हालचालीच्या प्रकारावर आणि अंशावर आधारित आहे. मुक्तपणे जंगम सांध्याचे सहा प्रकार आहेत आणि उदाहरणांसह खाली नमूद केले आहेत.

Important Points

उखळीचा सांधा - 

• इथे एक हाड दुसर्‍या हाडाच्या पोकळ जागेत गुंफले जाते. या प्रकारच्या सांध्यामुळे फिरण्याची हालचाल होण्यास मदत होते.
• उखळीचा सांधेचा एक उदाहरण म्हणजे खांदे.

खुंटी सांधा - 

• या प्रकारच्या सांध्यामध्ये एक हाड दुसर्‍या हाडात अशा प्रकारे घुसले आहे की पूर्ण फिरणे शक्य होत नाही.
• साइडवे आणि मागे-पुढे हालचाल ही संयुक्त मदत.
• मान खुंटी सांध्याचे उदाहरण.

हिंज सांधे - 

• हिंज सांधे दरवाजाच्या खांबासारखे असतात, जिथे फक्त पुढे-मागे हालचाल शक्य असते.
• हिंज सांध्याचे उदाहरण म्हणजे घोटा, कोपर आणि गुडघ्याचे सांधे.

सॅडल सांधे - 

• सॅडल सांधे हा द्विअक्षीय सांधे आहे जो दोन अक्षावर हालचाल करण्यास अनुमती देतो - लवचिकता / विस्तार आणि अपहरण / जोड.
• उदाहरणार्थ, अंगठा हा मानवी शरीरातील एकमेव हाड आहे जो सॅडल सांधा आहे.

कोंडिलॉइड सांधे - 

• कोंडायलॉइड सांधे हे दोन अक्ष असलेले सांधे आहेत जे वर-खाली आणि साइड-टू-साइड हालचालींना परवानगी देतात.
• कोंडायलॉइड सांधे तर्जनी बोटाच्या पायथ्याशी, मनगटाचे कार्पल, कोपर आणि मनगटाच्या सांध्यावर आढळतात.
• या सांध्याला कोंडिलर किंवा एलिप्सॉइड सांधे म्हणूनही ओळखले जाते.

ग्लायडिंग सांधे- 

• ग्लायडिंग सांधे हा सायनोव्हियल सांध्याचा एक सामान्य प्रकार आहे.
• याला प्लेन किंवा प्लॅनर सांधे म्हणूनही ओळखले जाते.
• हे सांधे दोन किंवा अधिक गोल किंवा सपाट हाडे हाडांना कोणत्याही घासण्याशिवाय किंवा चिरडल्याशिवाय मुक्तपणे एकत्र फिरण्याची परवानगी देतात.
• हा सांधा प्रामुख्याने त्या प्रदेशात आढळतो जिथे दोन हाडे एकत्र येतात आणि कोणत्याही दिशेने एकमेकांवर फिरतात.
• खालचा पाय ते घोट्याच्या सांध्यापर्यंत आणि अग्रभाग ते मनगट सांधे ही ग्लायडिंग सांध्याची दोन मुख्य उदाहरणे आहेत.

म्हणून योग्य उत्तर पर्याय 3 आहे.

योग्य उत्तर जबडा आहे.

• मेंदूच्या संरक्षणासाठी कवटीची हाडे आणि मेंनिंज नावाचे तीन पातळ पडदे असतात.
• मेंदू देखील मस्तिष्कमेरु द्रवाच्या उशीने आणि संरक्षित असतो.
• कवटी 22 हाडांनी बनलेली असते.
• जबडा हे हालचाल करू शकणारे एकमेव हाड आहे.
• अनुनासिक हाड हा कवटीच्या हाडांचा एक भाग आहे.

• एटलस हाड हे मानेच्या सात मणक्यांमधील पहिले आहे जे कवटीच्या वजनाला आधार देते.
• टिबिया हे असे हाड आहे ज्याने पायाचा पुढच्या हाडाचा भाग बनतो
• फेमुर हाड हे शरीराचे सर्वात मोठे हाड आहे, ते मांडीतील हाड आहे.

• हाडांची काही महत्त्वपूर्ण नावे:
  • गुडघा - गुडघ्याची वाटी
  • मांडी- फेमुर (सर्वात मोठे हाड)
  • टाच- तरसळ
  • मनगट- कार्पल्स
  • वरचा खांदा -  ह्यूमरस
  • तळहात - मेटाकार्पल
  • कानातील हाडे- मॅलेयस, इंकस, स्टेप्स (सर्वात लहान हाड)

उत्तर व स्पष्टीकरण -सार्टोरियस

योग्य उत्तर मध्य कान आहे. 

•  घणास्थि हाड आपल्या मध्य कानात स्थित असते.

Key Points

• मध्य कानाच्या तीन लहान हाडांपैकी घणास्थि हा सर्वात बाहेरचा आणि सर्वात मोठा आहे आणि सामान्य प्रौढ व्यक्तीमध्ये त्याची सरासरी लांबी सुमारे आठ मिलीमीटरपर्यंत असते.
• त्यास अनौपचारिकपणे घण म्हणून संबोधले जाते, कारण ते हातोड्याच्या आकाराचे अस्थिका किंवा कानाला जोडलेले लहान हाड असते.
• हे डोके, मान, पूर्ववर्ती प्रक्रिया, पार्श्व प्रक्रिया आणि उरोस्थि यांनी बनलेले आहे.
• जेव्हा ध्वनी मध्यकर्णपटल (कानाच्या पडद्यापर्यंत) पोहोचतो, तेव्हा घणास्थि ही ध्वनी कंपने कानाच्या पडद्यापासून ऐरणपर्यंत आणि नंतर लंब वर्तुळाकार गवाक्षाशी जोडलेल्या पदिकेपर्यंत प्रसारित करते.
• ऍटिकोएंट्रल रोगाच्या बाबतीत, मध्य कानाचा एक दाहक रोग, अस्थिका शृंखला (घणास्थि, ऐरण आणि पदिका) त्वचेच्या असामान्य वाढीमुळे प्रभावित होते, ज्यास कोलेस्टेटोमा म्हणतात.

Additional Information

• बाह्य कान:
  • बाह्य कानासाठी वैद्यकीय संज्ञा बाह्यकर्ण किंवा कर्णपालि या आहेत. बाह्य कान उपास्थि आणि त्वचेपासून बनलेला असतो.
  • बाह्य कानाचे तीन विभिन्न भाग आहेत; तुंगक, मळसूत्र आणि कानाची पाळी.
• कर्णपालि:
  • बाह्यकर्ण (कर्णपालि) हा बाह्य कानाचा दृश्य भाग आहे. हे ध्वनी तरंग जमा करते आणि त्यांना कान कालव्यात (बाह्य श्रवणकुहर) वाहते, जेथे आवाज प्रवर्धित होतो.
• मध्य कान:
  • मध्य कान हा कानाच्या पडद्याचा अंतर्गत भाग आणि आतील कानाच्या लंब वर्तुळाकार गवाक्षाचा बाह्य भाग आहे.
  • सस्तन प्राण्यांच्या मधल्या कानात तीन पट्टिका असतात, जे कानाच्या पडद्याच्या कंपनांना द्रव आणि आतील कानाच्या पडद्यामधील तरंगांमध्ये स्थानांतरित करतात.

Important Points

याचे योग्य उत्तर 33 आहे.

• मानवी पाठीचा कणा 33 हाडांनी बनलेला आहे.
• व्हर्टेब्रे इंटरव्हर्टब्रल डिस्कने वेगळे होते.

• प्रत्येक कशेरुकेला तिच्या स्थानानुसार नाव दिले जाते.

• सूत्र - C7 T12 L5 S5 C4
• मणक्याचा पहिला स्तंभ अटलास आहे जो कवटीशी जोडलेला आहे.

योग्य उत्तर गुडघ्यातील सांधा आहे.

• गुडघ्यातील सांधा हे एक बिजागरी सांध्याचे उदाहरण आहे जे एक प्रतलात हालचाल होण्यास परवानगी देते.
• या गुडघ्यातील सांध्यामध्ये, हाडांचे एकमेकांशी घर्षण होत नाही.

Key Points

• बिजागरी सांधा हा एक प्रकारचा स्नेहल (सायनोव्हियल) सांधा आहे जो स्नेहल (सायनोव्हियल) द्रव्याच्या अस्तित्वामुळे वाकण्यास आणि घर्षण टाळण्यास मदत करतो.
• स्नेहल (सायनोव्हियल) द्रव्य हे एक वंगणासारखा पदार्थ आहे जो घर्षणाशिवाय हालचाल करण्यास मदत करतो.
• अस्थिबंधन, स्नायू आणि स्नायूबंध यासह हाडे संधीच्या ठिकाणी सामर्थ्य प्रदान करतात.

Additional Information

योग्य उत्तर लॅक्टिक आम्ल आहे.

Key Points

• जड व्यायामादरम्यान, ऊर्जेची मागणी जास्त असते परंतु ऊर्जा निर्माण करण्यासाठी ऑक्सिजनचा पुरवठा मर्यादित असतो.
• म्हणून, ऊर्जेची मागणी पूर्ण करण्यासाठी स्नायूंच्या पेशींमध्ये वातनिरपेक्षी श्वसन होते.
• ग्लुकोजच्या या वातनिरपेक्षी विभंगामुळे स्नायूंमध्ये लॅक्टिक आम्ल तयार होते.
• स्नायूंमध्ये लॅक्टिक आम्ल संचयित झाल्यामुळे स्नायूंना पेटके येतात.
• त्यामुळे जड व्यायाम करताना, लॅक्टिक आम्ल जमा झाल्यामुळे आपल्या पायांमध्ये पेटके येतात.
• तर, योग्य उत्तर 'लॅक्टिक आम्ल' आहे.

योग्य उत्तर अस्थिबंध आहे.

• अस्थिबंध हे संयोजी ऊती आहे जे दोन हाडांना जोडते.

Key Points

• अस्थिबंध दोन हाडे जोडणारी कठोर लवचिक संयोजी ऊतकांची एक लहान सांधा आहे.
• अस्थिबंध हाडे इतर हाडांशी जोडतात.
• कंडरे कोलॅजेन पासून बनलेल्या असतात.
• कंडरे हाडे स्नायूंना जोडतात.
• मानवांमध्ये 11 प्रमुख अवयव प्रणाली आहेत.
• कूर्चा हा शरीराचा एक महत्त्वपूर्ण रचनात्मक घटक आहे. हे एक टणक ऊतक आहे परंतु हाडांपेक्षा मऊ आणि लवचिक आहे.

​

Additional Information हाड ते कूर्चा:

• कूर्चा हा शरीरात आढळणारा संयोजी ऊतकांचा एक प्रकार आहे. भ्रूण विकसित होत असताना, उपास्थि हा हाडाचा अग्रदूत असतो.
• काही उपास्थि राहते आणि संपूर्ण शरीरात पसरते, विशेषतः सांधे झाकण्यासाठी.
• उपास्थि देखील बहुतेक बाह्य कानाची रचना करते.

• मानवाला चार प्रकारचे दात असतात ते कृंतक, रदनक दंत, दाढ आणि उपदाढ.
• सामान्य प्रौढांच्या मुखात 32 दात असतात.
• कृंतक (8) हे अन्न चावण्यास मदत करतात.
• रदनक दंत (4) अन्न फाडण्यास मदत करतात.
• दाढ (12) अन्न चावण्यास मदत करतात.
• उपदाढ (8) अन्न ठेचण्यास मदत करतात.

योग्य उत्तर दात आहे. 
Important Points

• दातांमध्ये कॅल्शियम सारखी कठोर, अजैविक खनिजे असतात.
• त्या मध्ये नसा, रक्तवाहिन्या आणि विशेष पेशी देखील असतात.
• त्यांच्याकडे पुनरुत्पादक शक्ती नसते जी हाडांकडे असते आणि ते तुटल्यास पुन्हा वाढू शकत नाहीत. त्यामुळे त्यांना हाड मानले जात नाही.
• दुसरीकडे, हाडे, पेरीओस्टेम नावाच्या पेशींच्या थराने झाकलेली असतात जी हाडांना कालांतराने बदलू देतात.

Key Points

• मानवी सांगाडा प्रणाली एक संरचनात्मक आराखडा प्रदान करते आणि शरीराला आधार देते.
• यात हाडे, उपास्थि, अस्थिरज्जू आणि  स्नायूबंध यांचा समावेश होतो जी हाडांना आणि हाडे स्नायूंना जोडतात.
• मानवी कंकाल प्रणाली शरीराला एक निश्चित आकार आणि अंतर्गत अवयवांना संरक्षण प्रदान करते.
• जन्माच्या वेळी, लहान मुलांमध्ये जास्त हाडे (300 हाडे) असतात, काही हाडांचे विलयन झाल्यामुळे  ती मोठी हाडे बनतात आणि प्रौढ व्यक्तीमध्ये 206 हाडे उरतात.
• सांगाडा प्रणाली दोन भागात विभागली आहे:
• अक्षीय सांगाडा- कवटीची हाडे, वरचा आणि खालचा जबडा, बरगड्या आणि कशेरुकाचा स्तंभ यांचा समावेश होतो.
• उपांग सांगाडा- पाय आणि हात, वक्षिय आणि श्रोनी मेखला यांच्या हाडांचा समावेश होतो.

Additional Information  केस, नखे, खुर हे केराटिन नावाच्या कठीण प्रथिनापासून बनलेले असतात.

याचे योग्य उत्तर अस्थिबंध आहे.

• अस्थिबंध हे संयोजी ऊती असतात जे दोन हाडांना जोडतात
• अस्थिबंध हा कठीण लवचिक संयोजी ऊतींचा एक छोटा पट्टा आहे जो दोन हाडांना जोडतो.
• अस्थिबंध हाडे इतर हाडांशी जोडतात.
• स्नायूरज्जू कोलॅजेनपासून बनलेलेअसतात.
• स्नायूरज्जू हाडांना स्नायूंशी जोडतात.  
• मानवात 11 प्रमुख अवयव प्रणाली आहेत.
• कास्थी हा शरीरातील एक महत्त्वाचा संरचनात्मक घटक आहे. ही एक घट्ट ऊती आहे पण ती हाडांपेक्षा मऊ आणि अधिक लवचिक आहे.