संधी MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for संधी - मोफत PDF डाउनलोड करा

• मुनि + इच्छा [इ+इ = ई] = मुनीच्छा
• देव + देवालय [अ+आ = आ] = देवालय 
• गुरु + उपदेश [उ+उ = ऊ] = गुरुपदेश 
• मही + ईश [ई+ई = ई] = महीश
• अभि + इष्ट [इ+इ = ई ] = अभिष्ट 

Confusion Pointsमही + ईश याची संधी महीश अशीच होईल. जर महा + ईश असा विग्रह असेल तर त्याची संधी  आ + ई = ए अशी होऊन ती गुण संधी म्हणवल्या जाईल.

उत्तर - वरील सर्व विधाने योग्य आहेत म्हणून सर्व बरोबर हे योग्य उत्तर होईल.

Important Pointsसंधी - जोडशब्द तयार करताना पहिल्या शब्दातील शेवटचा वर्ण व दुसऱ्या शब्दातील पहिला वर्ण हे एकमेकांमध्ये मिसळतात व त्या दोन्हीबद्दल एक वर्ण तयार होतो. वर्णाच्या अशा एकत्र होण्याच्या प्रकाराला संधी असे म्हणतात. संधी म्हणजे सांधणे किंवा जोडणे होय.

संधी हा प्रकार प्रामुख्याने संस्कृतमध्ये आढळतो तसेच मराठीत शब्दांच्या संधी होतांना विशिष्ट असे नियम पाळलेले नाहीत.

संधीचे तीन प्रकार आहेत.

1. स्वरसंधी
2. व्यंजनसंधी
3. विसर्गसंधी

स्वरसंधी - एकमेकांच्या शेजारी येणारे वर्ण हे जर स्वरांनी जोडले असतील तर त्यांना स्वरसंधी असे म्हणतात.

स्वर + स्वर असे याचे स्वरूप असते.​ उदा. विद्या + अर्थी = विद्यार्थी  (आ + अ = आ)

व्यंजनसंधी - जवळ जवळ येणाऱ्या या दोन वर्णांपैकी दोन्ही वर्ण व्यंजने असतील किंवा पहिला वर्ण व्यंजन व दुसरा वर्ण स्वर असेल तर त्याला व्यंजनसंधी असे म्हणतात.

व्यंजन + व्यंजन किंवा स्वर असे त्याचे स्वरूप असते.  उदा. सत् + आचार = सदाचार (त् + आ)

विसर्गसंधी - एकत्र येणाऱ्या वर्णातील पहिला विसर्ग व दुसरा वर्ण व्यंजन किंवा स्वर असेल तर तेव्हा त्यास विसर्ग संधी असे म्हणतात. 

विसर्ग + व्यंजन किंवा विसर्ग + स्वर असे त्याचे स्वरूप असते. उदा. नि: + अंतर = निरंतर

उत्तर - गायन या शब्दाचा विग्रह गै + अन असा होतो.

गायन हे अयादी आदेश स्वरसंधीचे उदाहरण आहे.

गायन = गै + अन = ऐ + अ = आय् + अ = आय

अयादी आदेश - ए, ऐ, ओ, औ या स्वरांपुढे जर एखादा स्वर आला तर त्याबद्दल अनुक्रमे अय्, आय्, अव्, आव् असे आदेश होऊन पुढील स्वर यात मिसळतो याला अयादी आदेश म्हणतात. उदा. नयन = ने + अन = ए + अ = अय् + अ =अय

Important Pointsसंधी - जोडशब्द तयार करताना पहिल्या शब्दातील शेवटचा वर्ण व दुसऱ्या शब्दातील पहिला वर्ण हे एकमेकांमध्ये मिसळतात व त्या दोन्हीबद्दल एक वर्ण तयार होतो. वर्णाच्या अशा एकत्र होण्याच्या प्रकाराला संधी असे म्हणतात.

संधीचे तीन प्रकार आहेत.

1. स्वरसंधी
2. व्यंजनसंधी
3. विसर्गसंधी

स्वरसंधी - एकमेकांच्या शेजारी येणारे वर्ण हे जर स्वरांनी जोडले असतील तर त्यांना स्वरसंधी असे म्हणतात.

स्वर + स्वर असे याचे स्वरूप असते.​ उदा. विद्या + अर्थी = विद्यार्थी  (आ + अ = आ)

व्यंजनसंधी - जवळ जवळ येणाऱ्या या दोन वर्णांपैकी दोन्ही वर्ण व्यंजने असतील किंवा पहिला वर्ण व्यंजन व दुसरा वर्ण स्वर असेल तर त्याला व्यंजनसंधी असे म्हणतात.

व्यंजन + व्यंजन किंवा स्वर असे त्याचे स्वरूप असते.  उदा. सत् + आचार = सदाचार (त् + आ)

विसर्गसंधी - एकत्र येणाऱ्या वर्णातील पहिला विसर्ग व दुसरा वर्ण व्यंजन किंवा स्वर असेल तर तेव्हा त्यास विसर्ग संधी असे म्हणतात. 

विसर्ग + व्यंजन किंवा विसर्ग + स्वर असे त्याचे स्वरूप असते. उदा. नि: + अंतर = निरंतर

संधी- दुष्परिणाम

संधी विग्रह- दु: + परिणाम

संधी- एकापुढे एक बोलताना शब्द हे एकमेकांत मिसळतात, त्यालाच संधी म्हणतात. शेवटच्या वर्णात पुढील शब्दाचा पहीला वर्ण मिसळून संधी बनते

विसर्ग संधी- एकत्र येणार्या वर्णातील पहिला वर्ण विसर्ग व दुसरा वर्ण व्यंजन अथवा स्वर असेल तेव्हा त्यांना विसर्गसंधी म्हणतात. 

नियम- प्रथम पदामध्ये अ, आ सोडून इतर कोणत्याही स्वराच्या नंतर विसर्ग आला आणि त्यानंतर क, ख, प,फ हे वर्ण आले असता त्या विसर्गाचा ष् होऊन त्या विसर्गाचा लोप होतो.
उदा. 

1. चतु: + पाद = चतुष्पाद
2. दु: + परिणाम = दुष्परिणाम

अशाप्रकारे दुष्परिणाम याशब्दाचा संधी विग्रह दु: + परिणाम असा होईल.

उत्तर - श्रेयस्कर या शब्दाचा संधी विच्छेद श्रेय: + कर हा होईल.

श्रेयस्कर हे विसर्गसंधीचे उदाहरण आहे.

श्रेयस्कर = श्रेय: + कर = श्रेय् + स् + कर

Important Pointsसंधी - जोडशब्द तयार करताना पहिल्या शब्दातील शेवटचा वर्ण व दुसऱ्या शब्दातील पहिला वर्ण हे एकमेकांमध्ये मिसळतात व त्या दोन्हीबद्दल एक वर्ण तयार होतो. वर्णाच्या अशा एकत्र होण्याच्या प्रकाराला संधी असे म्हणतात.

संधीचे तीन प्रकार आहेत.

1. स्वरसंधी
2. व्यंजनसंधी
3. विसर्गसंधी

• स्वरसंधी - एकमेकांच्या शेजारी येणारे वर्ण हे जर स्वरांनी जोडले असतील तर त्यांना स्वरसंधी असे म्हणतात.
  • स्वर + स्वर असे याचे स्वरूप असते.​ उदा. विद्या + अर्थी = विद्यार्थी  (आ + अ = आ)
• व्यंजनसंधी - जवळ जवळ येणाऱ्या या दोन वर्णांपैकी दोन्ही वर्ण व्यंजने असतील किंवा पहिला वर्ण व्यंजन व दुसरा वर्ण स्वर असेल तर त्याला व्यंजनसंधी असे म्हणतात.
  • व्यंजन + व्यंजन किंवा स्वर असे त्याचे स्वरूप असते.  उदा. सत् + आचार = सदाचार (त् + आ)
• विसर्गसंधी - एकत्र येणाऱ्या वर्णातील पहिला विसर्ग व दुसरा वर्ण व्यंजन किंवा स्वर असेल तर तेव्हा त्यास विसर्ग संधी असे म्हणतात. 
  • विसर्ग + व्यंजन किंवा विसर्ग + स्वर असे त्याचे स्वरूप असते. उदा. नि: + अंतर = नि

उत्तर - महा + ईश = महेश

महेश गुणादेश स्वरसंधीचे उदाहरण आहे.

महेश = महा + ईश (आ + ई = ए)

गुणादेश स्वरसंधी - अ /आ + इ / ई = ए, अ /आ + उ / ऊ = ओ, अ /आ + ऋ = अर  याप्रमाणे दोन वर्ण एकत्र येऊन ए, ओ, अर असे बदल झाल्यास त्याला गुणादेश स्वरसंधी म्हणतात.

Important Pointsसंधी - जोडशब्द तयार करताना पहिल्या शब्दातील शेवटचा वर्ण व दुसऱ्या शब्दातील पहिला वर्ण हे एकमेकांमध्ये मिसळतात व त्या दोन्हीबद्दल एक वर्ण तयार होतो. वर्णाच्या अशा एकत्र होण्याच्या प्रकाराला संधी असे म्हणतात.

संधीचे तीन प्रकार आहेत.

1. स्वरसंधी
2. व्यंजनसंधी
3. विसर्गसंधी

स्वरसंधी - एकमेकांच्या शेजारी येणारे वर्ण हे जर स्वरांनी जोडले असतील तर त्यांना स्वरसंधी असे म्हणतात.

स्वर + स्वर असे याचे स्वरूप असते.​ उदा. विद्या + अर्थी = विद्यार्थी  (आ + अ = आ)

व्यंजनसंधी - जवळ जवळ येणाऱ्या या दोन वर्णांपैकी दोन्ही वर्ण व्यंजने असतील किंवा पहिला वर्ण व्यंजन व दुसरा वर्ण स्वर असेल तर त्याला व्यंजनसंधी असे म्हणतात.

व्यंजन + व्यंजन किंवा स्वर असे त्याचे स्वरूप असते.  उदा. सत् + आचार = सदाचार (त् + आ)

विसर्गसंधी - एकत्र येणाऱ्या वर्णातील पहिला विसर्ग व दुसरा वर्ण व्यंजन किंवा स्वर असेल तर तेव्हा त्यास विसर्ग संधी असे म्हणतात. 

विसर्ग + व्यंजन किंवा विसर्ग + स्वर असे त्याचे स्वरूप असते. उदा. नि: + अंतर = निरंतर

उत्तर - महींद्र या शब्दाचा विग्रह मही + इंद्र असा होईल.

महींद्र हे दीर्घत्व स्वरसंधीचे उदाहरण आहे.

महींद्र = मही + इंद्र (ई + इ = ई)

वरील उदाहरणात दोन सजातीय स्वर लागोपाठ आले आहेत म्हणून हे दीर्घत्व स्वरसंधीचे उदाहरण होईल.

दीर्घत्व संधी - दोन सजातीय स्वर लागोपाठ आल्यास या दोन्हींबद्दल त्याच जातीतील एकच दीर्घ स्वर येतो त्याला दीर्घत्व संधी म्हणतात.

दीर्घत्व संधीमध्ये संधी होऊन तयार झालेल्या वर्णाला काना, दुसरा उकार किंवा दुसरी वेलांटी असते.

अ / आ + अ / आ = आ (काना)

इ / ई + इ / ई = ई (दुसरी वेलांटी)

उ / ऊ + उ / ऊ = ऊ (दुसरा उकार)

Important Pointsसंधी - जोडशब्द तयार करताना पहिल्या शब्दातील शेवटचा वर्ण व दुसऱ्या शब्दातील पहिला वर्ण हे एकमेकांमध्ये मिसळतात व त्या दोन्हीबद्दल एक वर्ण तयार होतो. वर्णाच्या अशा एकत्र होण्याच्या प्रकाराला संधी असे म्हणतात.

संधीचे तीन प्रकार आहेत.

1. स्वरसंधी
2. व्यंजनसंधी
3. विसर्गसंधी

स्वरसंधी - एकमेकांच्या शेजारी येणारे वर्ण हे जर स्वरांनी जोडले असतील तर त्यांना स्वरसंधी असे म्हणतात.

स्वर + स्वर असे याचे स्वरूप असते.​ उदा. विद्या + अर्थी = विद्यार्थी  (आ + अ = आ)

व्यंजनसंधी - जवळ जवळ येणाऱ्या या दोन वर्णांपैकी दोन्ही वर्ण व्यंजने असतील किंवा पहिला वर्ण व्यंजन व दुसरा वर्ण स्वर असेल तर त्याला व्यंजनसंधी असे म्हणतात.

व्यंजन + व्यंजन किंवा स्वर असे त्याचे स्वरूप असते.  उदा. सत् + आचार = सदाचार (त् + आ)

विसर्गसंधी - एकत्र येणाऱ्या वर्णातील पहिला विसर्ग व दुसरा वर्ण व्यंजन किंवा स्वर असेल तर तेव्हा त्यास विसर्ग संधी असे म्हणतात. 

विसर्ग + व्यंजन किंवा विसर्ग + स्वर असे त्याचे स्वरूप असते. उदा. नि: + अंतर = निरंतर

उत्तर - जगन्नाथ = जगत् + नाथ ही योग्य संधी आहे.

जगन्नाथ हे अनुनासिक संधीचे उदाहरण आहे. अनुनासिक संधी हा व्यंजनसंधीचा उपप्रकार आहे.

अनुनासिक संधी - स्पर्श व्यंजन गटातील प्रथम व्यंजनापुढे अनुनासिक आल्यास पहिल्या व्यंजनाबद्दल त्याच्याच वर्गातील अनुनासिक येऊन संधी होते याला अनुनासिक संधी म्हणतात.

जगन्नाथ = जगत् + नाथ

एकत्र येणारे वर्ण = त् + न् = न् + न् =न्न

झालेला बदल = त् चा न्

तयार झालेली संधी = जगन्नाथ

Important Pointsसंधी - जोडशब्द तयार करताना पहिल्या शब्दातील शेवटचा वर्ण व दुसऱ्या शब्दातील पहिला वर्ण हे एकमेकांमध्ये मिसळतात व त्या दोन्हीबद्दल एक वर्ण तयार होतो. वर्णाच्या अशा एकत्र होण्याच्या प्रकाराला संधी असे म्हणतात.

संधीचे तीन प्रकार आहेत.

1. स्वरसंधी
2. व्यंजनसंधी
3. विसर्गसंधी

स्वरसंधी - एकमेकांच्या शेजारी येणारे वर्ण हे जर स्वरांनी जोडले असतील तर त्यांना स्वरसंधी असे म्हणतात.

उदा. विद्या + अर्थी = विद्यार्थी  ( आ + अ = आ)

व्यंजनसंधी - जवळ जवळ येणाऱ्या या दोन वर्णांपैकी दोन्ही वर्ण व्यंजने असतील किंवा पहिला वर्ण व्यंजन व दुसरा वर्ण स्वर असेल तर त्याला व्यंजनसंधी असे म्हणतात.

व्यंजन + व्यंजन किंवा स्वर असे त्याचे स्वरूप असते.  उदा. सत् + आचार = सदाचार (त् + आ)

विसर्गसंधी - एकत्र येणाऱ्या वर्णातील पहिला विसर्ग व दुसरा वर्ण व्यंजन किंवा स्वर असेल तर तेव्हा त्यास विसर्ग संधी असे म्हणतात. 

विसर्ग + व्यंजन किंवा विसर्ग + स्वर असे त्याचे स्वरूप असते. उदा. नि: + अंतर = निरंतर

संधीचे मुख्य ३ प्रकार पडतात.

1. स्वर संधी
2. व्यंजन  संधी
3. विसर्ग संधी
    

स्वर संधी- जवळ येणारे वर्ण जर स्वर असतील, तर त्यास ‘स्वरसंधी' असे म्हणतात.
उदा. ग्रंथ + आलय = ग्रंथालय

Important Points

• स्वर संधीचेही बरेच प्रकार पडतात. त्यातीलच योग्य पर्याय असलेला प्रकार आपण पाहूयात.
• स्वर संधीतील एक नियम असे सांगतो की 'अ' किंवा ‘आ' पुढे ‘ए' किंवा ‘ऐ’ स्वर आल्यास दोहोंबद्दल ‘ऐ’ येतो, ‘ओ'  किंवा ‘औ’ ह्र स्वर आल्यास दोहोंबद्दल ‘औ' येतो.
• वन + औषधी यातील वन या शब्दातील 'अ' व औषधी या शब्दातील 'औ' यांची संधी होऊन दोहोंबद्दल 'औ' येईल. 

अशाप्रकारे योग्य संधी वनौषधी (अ + औ = औ) अशी होईल व अशाप्रकारे वनौषधी या शब्दात स्वरसंधी साधली आहे.

1. स्वर संधी
2. व्यंजन  संधी
3. विसर्ग संधी

 
स्वर संधी- जवळ येणारे वर्ण जर स्वर असतील, तर त्यास ‘स्वरसंधी' असे म्हणतात.
उदा. ग्रंथ + आलय = ग्रंथालय

Important Points 

• स्वर संधीचेही बरेच प्रकार पडतात. त्यातीलच योग्य पर्याय असलेला प्रकार आपण पाहूयात.
• स्वर संधीतील एक नियम असे सांगतो की 'अ' किंवा ‘आ' पुढे  'अ' किंवा ‘आ' स्वर आल्यास दोहोंबद्दल ‘आ' येतो, पर + अधीन  यातील पर या शब्दातील 'अ' व  अधीन या शब्दातील ‘अ' यांची संधी होऊन दोहोंबद्दल 'आ' येईल. 

अशाप्रकारे पराधीनची योग्य संधी पर + अधीन (अ + अ = आ) अशी होईल अर्थात स्वर संधी होईल.

Additional Information 
व्यंजन संधी - व्यंजन + स्वर किंवा व्यंजन + व्यंजन असतात तेव्हा त्यांना व्यंजन संधी म्हणतात. 
उदा. जगत् + नाथ = जगन्नाथ
 
विसर्ग संधी - एकत्र येणाऱ्या वर्णातील पहिला  वर्ण विसर्ग व दुसरा वर्ण व्यंजन अथवा स्वर असेल तेव्हा त्यांना विसर्गसंधी म्हणतात. 
उदा. उष: + काल = उष:काल