अधोलिखितेषु व्याकरण-अनुवादप्रविधिः किं न करोति?

This question was previously asked in
CTET Paper 1 - 16th Dec 2021 (Eng/Hin/Sans/Ben/Mar/Tel)
View all CTET Papers >
  1. मातृभाषाशिक्षण-उत्साहवर्धनम्।
  2. व्याकरणाय महत्वप्रदानम्।
  3. छात्राणां संवादकौशलवर्धनम्।
  4. छात्राणां धाराप्रवाहेन भाषाप्रयोगे सामर्थ्यकरणम्।

Answer (Detailed Solution Below)

Option 3 : छात्राणां संवादकौशलवर्धनम्।
Free
CTET CT 1: TET CDP (Development)
73.3 K Users
10 Questions 10 Marks 8 Mins

Detailed Solution

Download Solution PDF

अनुवाद - अधोलिखित में से व्याकरण-अनुवाद प्रविधि क्या नहीं करता है?

स्पष्टीकरण 

  • भाषा शिक्षण में भाषा से सम्बन्धित प्रत्येक सोपान को सुदृढ़ बनाने हेतु अनेक सहायक सामग्रियों तथा विधियों-प्रविधियों का निर्माण किया गया है।
  • जो भाषा अधिगम में प्रत्येक स्थान पर सहायक है।
  • इसी तरह व्याकरण - अनुवादप्रविधि भी भाषा शिक्षण में अत्यंत सहायक है।

Important Points

  • जिसके लाभ निम्नलिखित है - 
    • यह छात्रों में आत्मविश्वास को बढ़ाती है।
    • इस प्रविधि के द्वारा छात्र भाषा के शुद्ध स्वरूप से अवगत होते हैं।
    • इस प्रविधि के अन्तर्गत व्याकरण को अत्यधिक रूप से महत्व प्रदान किया जाता है।
    • छात्रों के शब्दकोश में वृद्धि होती है।
    • छात्र भाषा के अनुवाद कौशल में प्रवीण होते हैं।
    • छात्र भाषा में लेखन कौशल में दक्ष होते हैं।

Key Points

अनुवाद कौशल के गुण -

  • यह विधि स्थूल से सूक्ष्म, सरल से कठिन और ज्ञात से अज्ञात की ओर इन सूत्रों का प्रयोग करती है।
  • इसमें मनोवैज्ञानिक नियमों पर ध्यान दिया जाता है।
  • कठिन नियमों को हटाकर सरल वर्गीकरण प्रस्तुत किया जाता है।

अनुवाद कौशल के दोष -

  • वर्णों का उच्चारण, गति प्रवाह, साहित्य इनके ज्ञान पर अभाव होता है।
  • संभाषण कौशल और श्रवण कौशल का विकास नहीं होता अर्थात् संवादकौशल के लिए अनुपयुक्त होता है।
  • शब्दकोश और व्याकरण के अनुवाद पर अधिक बल देते है।

अतः स्पष्टीकरण से ज्ञात होता है, छात्रों का संवाद कौशल व्याकरण अनुवाद में अनुपयुक्त है अर्थात् यह नहीं होता, इसलिए उचित पर्याय 'छात्राणां संवादकौशलवर्धनम्' होता है।

Latest CTET Updates

Last updated on Apr 30, 2025

-> The CTET 2025 Notification (July) is expected to be released anytime soon.

-> The CTET Exam Date 2025 will also be released along with the notification.

-> CTET Registration Link will be available on ctet.nic.in.

-> CTET is a national-level exam conducted by the CBSE to determine the eligibility of prospective teachers.  

-> Candidates can appear for CTET Paper I for teaching posts of classes 1-5, while they can appear for CTET Paper 2 for teaching posts of classes 6-8.

-> Prepare for the exam with CTET Previous Year Papers and CTET Test Series for Papers I &II.

More शिक्षण विधियाँ Questions

Get Free Access Now
Hot Links: teen patti game paisa wala online teen patti real money teen patti mastar teen patti bindaas