विद्यार्थिषु उच्चप्राथमिकस्तरे तथा माध्यमिकस्तरे भाषायां रुचिसंवर्धनार्थम् अपेक्षितं किं नाम?

This question was previously asked in
CTET Dec 2018 Paper 2 Maths & Science (L - I/II: Hindi/English/Sanskrit)
View all CTET Papers >
  1. विद्यार्थिनः पुस्तकानि पठितुं सूचिताः भवेयुः
  2. विद्यार्थिभ्यः मौखिकरूपेण अधिकाधिकविवरणं देयम्
  3. विद्यार्थिभ्यः अधिकं श्रुतलेखनं (Dictation) देयम्
  4. विद्यार्थिभ्यः व्याकारणज्ञानस्य वर्धनं कार्यम्

Answer (Detailed Solution Below)

Option 2 : विद्यार्थिभ्यः मौखिकरूपेण अधिकाधिकविवरणं देयम्
Free
CTET CT 1: TET CDP (Development)
73.3 K Users
10 Questions 10 Marks 8 Mins

Detailed Solution

Download Solution PDF

प्रश्न का हिन्दी अनुवाद – विद्यार्थियों में उच्च प्राथमिक और माध्यमिक स्तर पर भाषा में रूचि बढाने के लिए क्या अपेक्षित है?

स्पष्टीकरण - भाषा मुख से उच्चारित होने वाली वह ध्वनि है जिसका प्रयोग मनुष्य अपने मन के विचारों का आदान-प्रदान करने के लिए करता है। विद्यार्थियों में उच्च प्राथमिक और माध्यमिक स्तर पर भाषा ज्ञान में वृद्धि से तात्पर्य उन्हें विभिन्न संदर्भों में भाषा प्रयोग में सफल बनाना है, ताकि वे दक्षता के साथ सहज अभिव्यक्ति के विकास को सुनिश्चित कर सकें।

विद्यार्थियों में उच्च प्राथमिक और माध्यमिक स्तर पर भाषा में वृद्धि के लिए विद्यार्थियों के लिए अधिक अधिक से अधिक मौखिक विवरण दिया जाना चाहिये क्योंकि –

  • मौखिक चर्चा से विद्यार्थियों के पूर्वज्ञान का पता चलता है, पूर्वज्ञान को नए ज्ञान से जोड़ा जाता है।
  • मौखिक चर्चा से विद्यार्थियों के मौलिक विचारों को शिक्षण में स्थान मिलता है।
  • मौखिक चर्चा से विद्यार्थियों के जिज्ञासा को नए नए प्रश्नों द्वारा उचित दिशा मिलती है।
  • मौखिक चर्चा से विद्यार्थियों से प्रश्नोत्तर एवं चर्चा-परिचर्चा की जाती है।
  • व्यावहारिक भाषा के अनुसार प्रश्नों का निर्माण किया जाता है।
  • सही या गलत उत्तर के लिए शिक्षक द्वारा उचित प्रतिक्रिया दी जाती है।

अतः, यह निष्कर्ष निकाला जा सकता है कि विद्यार्थियों में उच्च प्राथमिक और माध्यमिक स्तर पर भाषा में  वृद्धि के लिए विद्यार्थियों के लिए अधिक अधिक से अधिक मौखिक विवरण दिया जाना चाहिये

Additional Information

  • विद्यार्थिनः पुस्तकानि पठितुं सूचिताः भवेयुः अर्थात् विद्यार्थियों को पुस्तक पढने की सूचना दी जानी चाहिये।
  • विद्यार्थिभ्यः अधिकं श्रुतलेखनं (Dictation) देयम् अर्थात् विद्यार्थियों को अधिक श्रुतलेख दिया जाना चाहिये।
  • विद्यार्थिभ्यः व्याकारणज्ञानस्य वर्धनं कार्यम् अर्थात् विद्यार्थियों के व्याकारण ज्ञान का विकास किया जाना चाहिये।

Hint

प्रसिद्ध दार्शनिक सुकरात द्वारा प्रतिपादित प्रश्नोत्तर विधि भाषा शिक्षण की एक ऐसी विधि है, जिसके अन्तर्गत शिक्षक बच्चों से प्रश्न पूछता है तथा उनके उत्तरों के आधार पर पाठ को पढ़ाते हुए अर्थ स्पष्ट करता है। इस विधि से विद्यार्थियों में भाषा के प्रति रुचि के विकास संभव है। 

Latest CTET Updates

Last updated on Apr 30, 2025

-> The CTET 2025 Notification (July) is expected to be released anytime soon.

-> The CTET Exam Date 2025 will also be released along with the notification.

-> CTET Registration Link will be available on ctet.nic.in.

-> CTET is a national-level exam conducted by the CBSE to determine the eligibility of prospective teachers.  

-> Candidates can appear for CTET Paper I for teaching posts of classes 1-5, while they can appear for CTET Paper 2 for teaching posts of classes 6-8.

-> Prepare for the exam with CTET Previous Year Papers and CTET Test Series for Papers I &II.

Get Free Access Now
Hot Links: teen patti list teen patti customer care number teen patti casino download teen patti master lucky teen patti