Kohlberg's Moral Development Theory MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Kohlberg's Moral Development Theory - मोफत PDF डाउनलोड करा
Last updated on May 20, 2025
Latest Kohlberg's Moral Development Theory MCQ Objective Questions
Kohlberg's Moral Development Theory Question 1:
नॅन्सीला समाजाच्या नियमांबद्दल चांगली माहिती आहे, परंतु तरीही, ती एखाद्या समस्येबद्दलच्या तिच्या आकलनात ठाम आहे, ती कोहलबर्गच्या नैतिक विकासाच्या कोणत्या टप्प्याशी संबंधित आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 1 Detailed Solution
नॅन्सीला समाजाच्या नियमांची चांगली माहिती आहे, परंतु समस्येबद्दलच्या आपल्या आकलनात ठाम असणे हे असे सूचित करते की, ती पारंपारिक स्तरावर कार्यरत आहे.
Key Points
- पारंपारिक स्तर (टप्पा 3 आणि टप्पा 4)
- टप्पा 3: पारस्परिक संबंध: या टप्प्यावर, व्यक्ती परस्पर संबंधांना महत्त्व देतात आणि इतरांच्या नजरेत चांगली व्यक्ती म्हणून पाहू इच्छितात.
- ते सामाजिक निकषांचे पालन करतात आणि इतरांची मान्यता घेतात.
- टप्पा 4: सामाजिक सुव्यवस्था राखणे: या टप्प्यातील व्यक्ती सामाजिक सुव्यवस्था राखण्याशी संबंधित असतात.
- ते अधिकार, कायदा आणि सुव्यवस्थेला महत्त्व देतात. सामाजिक अपेक्षांची पूर्तता करणे महत्वाचे असून कार्यशील समाजासाठी नियमांचे पालन करणे आवश्यक आहे असे या व्यक्तींचे मत असते.
म्हणूनच, आपण असा निष्कर्ष काढू शकतो की, नॅन्सी ही कोहलबर्गच्या नैतिक विकासाच्या पारंपारिक स्तराशी संबंधित आहे.
Kohlberg's Moral Development Theory Question 2:
लॉरेन्स कोहलबर्गच्या नैतिक विकासाच्या सिद्धांतावर कॅरोल गिलिगनची प्राथमिक टीका-
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 2 Detailed Solution
लॉरेन्स कोहलबर्ग या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञाने 'नैतिक विकासाचा सिद्धांत' मांडला आहे. त्यांनी त्यांच्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाचा पद्धतशीर अभ्यास केला आहे ज्याचे वर्गीकरण 3 स्तर आणि 6 टप्प्यात केले आहे.
गिलिगनला असे वाटले की स्त्रिया कोहलबर्गने विकसित केलेल्या विकासाच्या समान तीन टप्प्यांतून (पूर्व-पारंपारिक, पारंपारिक, उत्तर-पारंपरिक) जातात, परंतु नैतिक मुद्द्यांवर भिन्न दृष्टीकोन असल्यामुळे स्त्रिया नैतिक प्रश्नांवर पुरुषांपेक्षा भिन्न तर्क करतात.
Key Points
- कॅरोल गिलिगन ही कोहलबर्गच्या संशोधन सहाय्यकांपैकी एक होती. तिचा असा विश्वास होता की कोहलबर्गचा सिद्धांत स्त्रियांच्या विरोधात जन्मजात पक्षपाती होता. गिलिगन सूचित करतात की कोहलबर्गच्या सिद्धांतामध्ये लिंग पूर्वाग्रह असण्याचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे पुरुष तर्कशास्त्र आणि नियमांवर लक्ष केंद्रित करतात.
- गिलिगनच्या मते, कोहलबर्गने त्यांचा अभ्यास प्रामुख्याने पुरुषांच्या नमुन्यावर आधारित केला आहे.
- म्हणून, पर्याय (1) हे योग्य उत्तर आहे.
Important Points
- नैतिक विकासाच्या क्षेत्रात मानसशास्त्रज्ञ कॅरोल गिलिगन यांनी प्रस्तावित केलेल्या प्रामाणिकपणा, निष्पक्षता आणि विशिष्ट सिद्धांत आणि आदर यासारख्या वैशिष्ट्यांसह सामाजिक वर्तन, जसे की परोपकार, काळजी घेणे आणि मदत करणे समाविष्ट आहे.
- नैतिक विकासावरील गिलिगनचे कार्य सामाजिक परस्परसंवाद आणि नातेसंबंधांद्वारे स्त्रियांच्या नैतिकतेवर कसा प्रभाव पडतो यावर लक्ष केंद्रित करते.
- त्या यावर जोर देतात की पुरुषांच्या तुलनेत स्त्रियांच्या विचारसरणीचे अनेकदा कमी मूल्य समजले जाते.
Kohlberg's Moral Development Theory Question 3:
महेश त्याचे पुस्तक शाळेत आणायला विसरला आणि तासाच्या वेळी अमितला त्याचे पुस्तक द्यायला सांगितले "तू आज तुझे पुस्तक माझ्यासोबत शेअर कर कारण मी काल माझा गृहपाठ तुझ्याबरोबर शेअर केला होता". लॉरेन्स कोहलबर्गच्या नैतिक विकासाच्या सिद्धांतानुसार, महेशचे विधान ___________ स्तरावर _______ अभिमुखता दर्शवते.
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 3 Detailed Solution
लॉरेन्स कोहलबर्ग या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञाने 'नैतिक विकासाचा सिद्धांत' मांडला आहे.
- त्यांनी त्यांच्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाचा पद्धतशीर अभ्यास केला आहे ज्याचे वर्गीकरण 3 स्तर आणि 6 टप्प्यात केले आहे.
- त्यांनी मुलांच्या गटांना तसेच किशोरवयीन आणि प्रौढांना नैतिक दुविधा मांडून नैतिक विकास सिद्धांत तयार केला.
- कोहलबर्गच्या मते, नैतिक दुविधा ही योग्य आणि चुकीच्या प्रश्नांबद्दलच्या निर्णयांमध्ये गुंतलेली विचार प्रक्रिया आहे.
Key Points
स्तर 1: पूर्व-पारंपारिक नैतिकता: यात नैतिक विकासाच्या पहिल्या दोन स्तरांचा समावेश आहे. येथे नैतिकतेचा निर्णय प्रौढांच्या मानकांवर आणि कृतीच्या परिणामांवर आधारित आहे.
- स्तर I (शिक्षा आणि आज्ञाधारक अभिमुखता) - जर एखाद्या कृतीला अधिकार्‍यांनी शिक्षा दिली असेल तर ती अनैतिक असते.
- स्तर II (व्यक्तिवाद आणि देवाणघेवाण) - हा स्व-हिताचा टप्पा आहे. एखादी कृती व्यक्तीच्या हिताची असल्यास ती नैतिकदृष्ट्या योग्य मानली जाते. उदाहरणार्थ, कमलने कारण दिले की तो तनूला खडू देईल जर तिनेही तिला एक खडू दिला तर ती समानतेची देवाणघेवाण होईल.
Additional Information
- स्तर 2: परंपरागत नैतिकता: या स्तरामध्ये तीन आणि चार टप्पे असतात. या स्तरादरम्यान, मुले नैतिकतेचा न्याय करण्यासाठी समाजाचे मूल्य आंतरिक बनवू लागतात.
- स्तर 3: पारंपारिकोत्तर नैतिकता: अंतिम स्तरामध्ये नैतिक विकासाचा टप्पा पाच आणि सहा असतो. कोहलबर्गच्या मते, फार कमी लोक या पातळीपर्यंत पोहोचू शकतात. येथे, सामाजिक नियम आणि व्यवस्थेपेक्षा वैयक्तिक दृष्टिकोनाला अधिक महत्त्व दिले जाते. मूलभूत मानवी हक्क आणि न्याय यांच्या आधारावर व्यक्ती नैतिकतेचा न्याय करतात.
म्हणून, असा निष्कर्ष काढला जाऊ शकतो की लॉरेन्स कोहलबर्गच्या नैतिक विकासाच्या सिद्धांतानुसार, महेशची विधाने पूर्व-पारंपारिक स्तरावर विनिमय अभिमुखता दर्शवतात.
Kohlberg's Moral Development Theory Question 4:
कोहलबर्गच्या नैतिक विकासाच्या सिद्धांताच्या कोणत्या टप्प्यात एखाद्या व्यक्तीची ओळख असते की नेहमी एकच योग्य उत्तर नसते आणि नैतिक निर्णय परिस्थितीवर अवलंबून असू शकतात?
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 4 Detailed Solution
लॉरेन्स कोहलबर्गचा नैतिक विकासाचा सिद्धांत दर्शवितो की नैतिक समस्यांबद्दल तर्क करण्याची एखाद्या व्यक्तीची क्षमता अनेक टप्प्यांतून कशी विकसित होते, प्रत्येक योग्य आणि चुकीच्या भिन्न दृष्टीकोनांनी दर्शविला जातो.
Key Points
सामाजिक करार आणि वैयक्तिक हक्क: या टप्प्यात, जो कोहलबर्गच्या नैतिक तर्कोत्तर पातळीचा एक भाग आहे, व्यक्तींना याची जाणीव होते की लोक विविध मूल्ये आणि मते धारण करतात, ज्यामुळे नैतिक दुविधांवर भिन्न परंतु तितकेच वैध निराकरण होऊ शकते.
- या टप्प्यावर, व्यक्ती सामाजिक नियमांचे महत्त्व ओळखतात परंतु हे समजतात की हे नियम निरपेक्ष नाहीत आणि जर ते सामूहिक हिताची सेवा करत नसतील तर ते बदलले जाऊ शकतात.
- ते कायदेशीर करार, लोकशाही आणि वैयक्तिक हक्कांना महत्त्व देऊ लागतात, यावर जोर देऊन कायदे आणि नियमांनी सामाजिक कल्याण जास्तीत जास्त केले पाहिजे - जरी याचा अर्थ त्यांचा पुनर्विचार किंवा बदल केला तरीही.
- हा टप्पा नैतिक तर्कामध्ये महत्त्वपूर्ण विकास दर्शवितो, नैतिक निर्णय जटिल सामाजिक संदर्भांवर आणि वैयक्तिक परिस्थितींवर अवलंबून असू शकतात हे समज दर्शवितो.
म्हणूनच नैतिक निर्णय घेण्याच्या सशर्त स्वरूपाची मान्यता आणि जटिल नैतिक दुविधांसाठी नेहमीच एक निश्चित उत्तर नसते हे स्वीकारणे हे कोहलबर्गच्या नैतिक विकासाच्या सिद्धांतातील "सामाजिक करार आणि वैयक्तिक अधिकार" टप्प्याचे वैशिष्ट्य आहे.
Kohlberg's Moral Development Theory Question 5:
एका मुलाने कारण सांगितले - 'तू माझ्यासाठी हे कर आणि मी तुझ्यासाठी ते करेन.' कोहलबर्गच्या नैतिक तर्काच्या कोणत्या टप्प्यात हे मूल पडेल?
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 5 Detailed Solution
लॉरेन्स कोहलबर्ग या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञाने 'नैतिक विकासाचा सिद्धांत' मांडला आहे. त्यांनी त्यांच्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाचा पद्धतशीर अभ्यास केला आहे ज्याचे वर्गीकरण 3 स्तर आणि 6 टप्प्यात केले आहे.
Key Points
वर नमूद केलेल्या माहितीवरून, असा अर्थ लावला जाऊ शकतो की नैतिक विकासाच्या या अवस्थेप्रमाणे मूल कोहलबर्गच्या नैतिक तर्काच्या 'साधनीभूत उद्देश अभिमुखता' टप्प्यात येईल:
- नैतिक तर्क परस्परांवर आधारित आहे.
- मुलाचे नैतिक तर्क बाह्यरित्या नियंत्रित केले जाते.
- मुलाची नैतिकता आणि वर्तन बक्षिसे आणि फायद्यांद्वारे प्रभावित होते.
- मुलाचा असा विश्वास आहे की जर माझ्यासाठी काही फायदा असेल तर चुकीच्या गोष्टी केल्या जाऊ शकतात.
- मुलाचा असा विश्वास आहे की कृती नैतिक आहे जर त्या बदल्यात समान कृत्ये झाली (म्हणजे स्वतःच्या गरजा भागवल्या).
त्यामुळे, मूल कोहलबर्गच्या नैतिक तर्काच्या 'साधनीभूत उद्देश अभिमुखता' टप्प्यात येईल असा निष्कर्ष काढला जाऊ शकतो.
Additional Information
टीप: कोहलबर्गच्या सिद्धांताच्या सर्व स्तरांशी परिचित होण्यासाठी टेबलचा संदर्भ घ्या.
|
स्तर 1: पूर्व-पारंपारिक स्तर |
टप्पा 1: आज्ञाधारकता आणि शिक्षा अभिमुखता: शिक्षा टाळून चालवलेले वर्तन |
टप्पा 2: साधनीभूत उद्देश अभिमुखता: स्वार्थ आणि बक्षिसे द्वारे चालविलेले वर्तन |
|
स्तर 2: परंपरागत स्तर |
टप्पा 3: चांगला मुलगा - छान मुलगी अभिमुखता: सामाजिक मान्यतेने चाललेले वर्तन |
टप्पा 4: कायदा आणि सुव्यवस्था अभिमुखता: अधिकाराचे पालन करून आणि सामाजिक व्यवस्थेशी सुसंगत वागणूक |
|
स्तर: उत्तर-पारंपारिक स्तर |
टप्पा 5: सामाजिक करार अभिमुखता: सामाजिक व्यवस्था आणि वैयक्तिक अधिकारांच्या समतोलने चालवलेले वर्तन |
टप्पा 6: सार्वत्रिक नैतिक तत्त्व अभिमुखता: अंतर्गत नैतिक तत्त्वाद्वारे चालवलेले वर्तन. |
Top Kohlberg's Moral Development Theory MCQ Objective Questions
कोहलबर्गच्या मते "नैतिक विकासाचा एक टप्पा ज्या दरम्यान व्यक्ती नैतिकतेचा मोठ्या प्रमाणावर विद्यमान सामाजिक नियम किंवा नियमांनुसार न्याय करतात" नैतिकतेचा कोणता स्तर म्हणून ओळखला जातो?
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 6 Detailed Solution
Download Solution PDFलॉरेन्स कोहलबर्ग या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञाने 'नैतिक विकासाचा सिद्धांत' मांडला आहे. त्यांनी त्यांच्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाचा पद्धतशीर अभ्यास केला आहे ज्याचे वर्गीकरण 3 स्तर आणि 6 टप्प्यात केले आहे.
Key Points
वर नमूद केलेले वैशिष्ट्य 'नैतिकतेच्या पारंपारिक पातळीशी संबंधित आहे कारण ते नैतिकतेचा एक टप्पा आहे ज्यामध्ये:
- मुलांना समाजाच्या नियमांची जाणीव होते.
- अपराधीपणापासून दूर राहण्यासाठी मुले सामाजिक नियम आणि नियमांचे पालन करतात.
म्हणून, असा निष्कर्ष काढला जाऊ शकतो की कोहलबर्गच्या मते "नैतिक विकासाचा एक टप्पा ज्या दरम्यान व्यक्ती नैतिकतेचा मोठ्या प्रमाणावर विद्यमान सामाजिक नियम किंवा नियमांच्या संदर्भात न्याय करतात" याला 'नैतिकतेची परंपरागत पातळी' म्हणून ओळखले जाते.Important Points
कोहलबर्गच्या सिद्धांताच्या सर्व स्तरांशी परिचित होण्यासाठी सारणीचा संदर्भ घ्या.
|
स्तर 1: पूर्वपरंपरागत नैतिकता |
टप्पा 1: आज्ञाधारकता आणि शिक्षा अभिमुखता - शिक्षा टाळून चालवलेले वर्तन |
टप्पा 2: भोळे सुखवादी आणि साधनभूत अभिमुखता - स्वार्थ आणि बक्षिसे द्वारे चालवलेले वर्तन |
|
स्तर 2: परंपरागत नैतिकता |
टप्पा 3: चांगला मुलगा - छान मुलगी अभिमुखता - सामाजिक मान्यतेने चालणारी वागणूक |
टप्पा 4: कायदा आणि सुव्यवस्था अभिमुखता: अधिकाराचे पालन करून आणि सामाजिक व्यवस्थेशी सुसंगत वागणूक |
|
स्तर: उत्तर-पारंपारिक नैतिकता |
टप्पा 5: सामाजिक करार अभिमुखता: सामाजिक व्यवस्था आणि वैयक्तिक अधिकारांच्या समतोलने चालवलेले वर्तन |
टप्पा 6: सार्वत्रिक नैतिक तत्त्व अभिमुखता: अंतर्गत नैतिक तत्त्वाद्वारे चालवलेले वर्तन. |
कोहलबर्गच्या मते, योग्य आणि चुकीच्या प्रश्नांबद्दलच्या निर्णयामध्ये समाविष्ट असलेल्या विचार प्रक्रियेला ____________म्हणतात
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 7 Detailed Solution
Download Solution PDFलॉरेन्स कोहलबर्ग या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञाने 'नैतिक विकासाचा सिद्धांत' मांडला आहे. त्यांनी त्यांच्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाचा पद्धतशीर अभ्यास केला आहे ज्याचे वर्गीकरण 3 स्तर आणि 6 टप्प्यात केले आहे.
- त्यांनी मुलांच्या गटांना तसेच किशोरवयीन आणि प्रौढांना नैतिक दुविधा मांडून नैतिक विकास सिद्धांत तयार केला.
- कोहलबर्गच्या मते नैतिक दुविधा ही योग्य आणि चुकीच्या प्रश्नांबद्दलच्या निर्णयांमध्ये गुंतलेली विचार प्रक्रिया आहे.
- कोहलबर्गची कोंडी हेन्झ नावाच्या व्यक्तीभोवती फिरते. औषध चोरायचे की बायकोला मरू द्यायचे यापैकी कोणता पर्याय निवडायचा या संभ्रमात तो आहे.
Key Points
चला संदिग्धता थोडक्यात समजून घेऊया:
- आजारी महिलेचा पती, हेन्झ, त्याच्या ओळखीच्या प्रत्येकाकडे पैसे उधार घेण्यासाठी गेला, परंतु त्याला फक्त 1,000 डॉलर मिळू शकले जे त्याच्या खर्चाच्या निम्मे आहे.
- त्याने औषधविक्रेत्याला सांगितले की त्याची पत्नी मरत आहे आणि त्याला स्वस्तात विकण्यास किंवा नंतर पैसे देण्यास सांगितले. पण औषधविक्रेते म्हणाले: "नाही, मला औषध सापडले आहे आणि मी त्यातून पैसे कमावणार आहे."
- त्यामुळे हेन्झ हताश झाला आणि आपल्या पत्नीसाठी औषध चोरण्यासाठी त्या माणसाच्या दुकानात घुसला. नवर्‍याने असे करायला हवे होते का?
- कोहलबर्गला या दुविधाला विषय “होय” किंवा “नाही” म्हणतो की नाही यात खरोखर रस नाही परंतु उत्तरामागील तर्कामध्ये आहे.
- कोहलबर्गच्या दृष्टिकोनातून, हेन्झने काय करावे असे सहभागीला वाटते हे महत्त्वाचे नाही. महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे कारवाईचे औचित्य होय.
म्हणून, हे स्पष्ट होते की कोहलबर्गच्या मते, योग्य आणि चुकीच्या प्रश्नांबद्दलच्या निर्णयामध्ये समाविष्ट असलेल्या विचार प्रक्रियेला 'नैतिक दुविधा' म्हणतात.
Additional Information
कोहलबर्गच्या सिद्धांताच्या सर्व स्तरांशी परिचित होण्यासाठी सारणीचा संदर्भ घ्या.
|
स्तर 1: पूर्व-पारंपारिक स्तर |
टप्पा 1: शिक्षा आणि आज्ञाधारक अभिमुखता - शिक्षा टाळून चालवलेले वर्तन |
टप्पा 2: साधनीभूत सापेक्षवादी अभिमुखता- स्वार्थ आणि बक्षिसे यांच्याद्वारे चालवलेले वर्तन |
|
स्तर 2: परंपरागत स्तर |
टप्पा 3: चांगला मुलगा - छान मुलगी अभिमुखता - सामाजिक मान्यतेने चालणारी वागणूक |
टप्पा 4: कायदा आणि सुव्यवस्था अभिमुखता: अधिकाराचे पालन करून आणि सामाजिक व्यवस्थेशी सुसंगत वागणूक |
|
स्तर: उत्तर-पारंपारिक स्तर |
टप्पा 5: सामाजिक करार अभिमुखता: सामाजिक व्यवस्था आणि वैयक्तिक अधिकारांच्या समतोलने चालवलेले वर्तन |
टप्पा 6: सार्वत्रिक नैतिक तत्त्व अभिमुखता: अंतर्गत नैतिक तत्त्वाद्वारे चालवलेले वर्तन. |
राधा तिच्या मुलाला अद्विकला घराच्या आजूबाजूची कामे पूर्ण करण्यास सांगते, तो विचारतो की त्याला काय फायदा होईल. कोहलबर्गच्या मते, अद्विक विकासाच्या कोणत्या टप्प्यावर आलेला आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 8 Detailed Solution
Download Solution PDFलॉरेन्स कोहलबर्ग या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञाने 'नैतिक विकासाचा सिद्धांत' मांडला आहे. त्यांनी त्यांच्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाचा पद्धतशीर अभ्यास केला आहे ज्याचे वर्गीकरण 3 स्तर आणि 6 अवस्थेत केले आहे.
Key Points
स्तर 2: व्यक्तिवाद आणि देवाणघेवाण: हा टप्पा मुले शिकवलेले विचार कसे स्वीकारू लागतात हे पाहतो, परंतु हे देखील ओळखतो की प्रत्येक प्रकरणासाठी एकापेक्षा जास्त दृष्टिकोन आहेत. प्रत्येक व्यक्ती वेगळी असते आणि म्हणूनच, त्यांच्या आवडीनुसार एक अद्वितीय दृष्टीकोन असेल. आमच्या वरील उदाहरणाच्या संदर्भात, ते असे तर्क करू शकतात की "त्याला औषध घेणे योग्य आहे असे वाटेल, परंतु फार्मासिस्ट तसे करणार नाही."
- दुसरा टप्पा अनुकूलतेच्या देवाणघेवाणीवर खूप अवलंबून असतो आणि "माझ्यासाठी काय आहे?" या अवस्थेतील मुले मैत्री किंवा आदराने प्रेरित नसून वैयक्तिक फायद्यांनी प्रेरित होतात.
- उदाहरणार्थ, जर एखाद्या पालकाने आपल्या मुलाला घरातील एखादे काम पूर्ण करण्यास सांगितले तर मूल विचारू शकते की त्यांना काय फायदा होईल.
- पालक या टप्प्यावर "तू माझी पाठ खाजवतो आणि मी तुझी खाजवतो" ही मानसिकता ओळखतात आणि भत्ता सारखे बक्षीस देतात.
Additional Information
कोहलबर्गच्या सिद्धांताच्या सर्व स्तरांशी परिचित होण्यासाठी सारणीचा संदर्भ घ्या.
|
स्तर 1: पूर्व-नैतिक अवस्था/पूर्व-पारंपारिक नैतिकता |
अवस्था1: आज्ञाधारकता आणि शिक्षा अभिमुखता - शिक्षा टाळून चाललेले वर्तन |
अवस्था 2: भोळे आणि सापेक्षतावादी अभिमुखता - स्वार्थ आणि पुरस्काराद्वारे चाललेले वर्तन |
|
स्तर 2: |
अवस्था 3: चांगला मुलगा - चांगली मुलगी अभिमुखता - सामाजिक मान्यतेने चालणारी वागणूक |
अवस्था 4: |
|
स्तर 3: |
अवस्था 5: |
अवस्था 6: |
म्हणून, आपण असा निष्कर्ष काढू शकतो की कोहलबर्गच्या मते, अद्विक विकासाच्या व्यक्तीवाद आणि विनिमय टप्प्यावर आलेला आहे.
खालील वर्णन वाचा आणि कोहलबर्गच्या नैतिक तर्काची अवस्था ओळखा.
वर्णन:
योग्य कृती ही विवेकाच्या स्वयं-निवडलेल्या नैतिक तत्त्वांद्वारे परिभाषित केली जाते जी कायदा आणि सामाजिक कराराची पर्वा न करता सर्व मानवतेसाठी वैध आहेत.
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 9 Detailed Solution
Download Solution PDFलॉरेन्स कोहलबर्ग या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञाने 'नैतिक विकासाचा सिद्धांत' मांडला आहे. त्यांनी त्यांच्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाचा पद्धतशीर अभ्यास केला आहे ज्याचे वर्गीकरण 3 स्तर आणि 6 टप्प्यात केले आहे.
Key Points
वर नमूद केलेले वर्णन कोहलबर्गच्या नैतिक तर्काच्या 'सार्वत्रिक नैतिक तत्त्व अभिमुखता' स्तराशी संबंधित आहे कारण हा नैतिकतेचा टप्पा आहे ज्यामध्ये:
- मूल्ये मार्गदर्शक शक्ती म्हणून कार्य करतात जी एखाद्याच्या स्वतःच्या विवेकावर आधारित योग्य कृती परिभाषित करते.
- समानता, आदर इत्यादींसह सार्वत्रिक आणि अमूर्त नैतिक मूल्ये एखाद्याच्या वर्तनाचे मार्गदर्शन करतात.
- व्यक्तिमत्व विकास नैतिक-नैतिक विचार आणि अंतर्गत नैतिक तत्त्वांद्वारे अत्यंत शासित आहे.
त्यामुळे, असा निष्कर्ष काढला जाऊ शकतो की वर नमूद केलेले वर्णन कोहलबर्गच्या नैतिक तर्काच्या 'सार्वभौमिक नैतिक तत्त्व अभिमुखता' टप्प्याशी संबंधित आहे.
Important Points
कोहलबर्गच्या सिद्धांताच्या सर्व स्तरांशी परिचित होण्यासाठी टेबलचा संदर्भ घ्या:
|
कॅरोल गिलिगन यांनी टीका केली की लॉरेन्स कोहलबर्गचा नैतिक विकासाचा सिद्धांत स्त्रीविषयक नैतिकतेचे अवमूल्यन करतो ज्यावर जोर दिला जातो -
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 10 Detailed Solution
Download Solution PDFलॉरेन्स कोहलबर्ग या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञाने नैतिक विकासाचा सिद्धांत मांडला आहे. त्यांनी त्यांच्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाचा पद्धतशीर अभ्यास केला आहे ज्याचे वर्गीकरण 3 स्तरांमध्ये (पूर्व-पारंपारिक, परंपरागत, उत्तर-पारंपरिक) आणि 6 टप्प्यात केले आहे.
- कॅरोल गिलिगन ही कोहलबर्गच्या संशोधन सहाय्यकांपैकी एक होती. तिचा असा विश्वास होता की कोहलबर्गचा सिद्धांत स्त्रियांच्या विरोधात जन्मजात पक्षपाती होता. गिलिगन हा एक महत्त्वाचा मानसशास्त्रज्ञ आहे जो लिंग भिन्नता आणि विशिष्ट नैतिक समस्यांवर लक्ष केंद्रित करतो.
- गिलिगनला असे वाटले की स्त्रिया कोहलबर्गने विकसित केलेल्या विकासाच्या समान तीन टप्प्यांतून जातात, परंतु नैतिक मुद्द्यांवर भिन्न दृष्टीकोन असल्यामुळे स्त्रिया नैतिक प्रश्नांवर पुरुषांपेक्षा वेगळ्या पद्धतीने तर्क करतात.
Key Points
- लॉरेन्स कोहलबर्गच्या नैतिक विकासाच्या सिद्धांताच्या समालोचनासाठी कॅरोल गिलिगन प्रसिद्ध आहेत. नैतिक विकासावरील गिलिगनचे कार्य सामाजिक परस्परसंवाद आणि नातेसंबंधांद्वारे स्त्रियांच्या नैतिकतेवर कसा प्रभाव पडतो यावर लक्ष केंद्रित करते.
- त्यांनी असा युक्तिवाद केला की पुरुष आणि स्त्रिया यांच्यातील फरक हे सामाजिक प्रभाव आणि लैंगिक परिस्थितीचे उत्पादन आहे. ती यावर जोर देते की पुरुषांच्या तुलनेत स्त्रियांच्या विचारसरणीचे अनेकदा कमी मूल्य समजले जाते.
- गिलिगनच्या मते, नैतिक विकासाबद्दल स्त्रियांच्या दृष्टिकोनामध्ये काळजी घेणे समाविष्ट आहे जे मानवी नातेसंबंधांवर त्याचा परिणाम दर्शविते ज्याला तिने "काळजीची नैतिकता" म्हणून संबोधले.
- पुरुष "न्यायाची नैतिकता" ला प्राधान्य देतात जेथे नैतिकता अमूर्त तत्त्वे आणि नियमांवर केंद्रित असते जी प्रत्येकासाठी समानपणे लागू केली जाऊ शकते. दरम्यान, स्त्रिया "काळजीची नैतिकता" प्राधान्य देतात, जेथे नैतिकता परस्पर संबंधांवर केंद्रित असते आणि नैतिक निर्णय एखाद्या समस्येच्या संदर्भावर आधारित असतो.
म्हणूनच, हे स्पष्ट आहे की कॅरोल गिलिगन यांनी टीका केली की लॉरेन्स कोहलबर्गचा नैतिक विकासाचा सिद्धांत स्त्रीविषयक नैतिकतेचे अवमूल्यन करतो जो काळजीच्या नैतिकतेवर भर देतो.
एका मुलाने कारण सांगितले - 'तू माझ्यासाठी हे कर आणि मी तुझ्यासाठी ते करेन.' कोहलबर्गच्या नैतिक तर्काच्या कोणत्या टप्प्यात हे मूल पडेल?
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 11 Detailed Solution
Download Solution PDFलॉरेन्स कोहलबर्ग या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञाने 'नैतिक विकासाचा सिद्धांत' मांडला आहे. त्यांनी त्यांच्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाचा पद्धतशीर अभ्यास केला आहे ज्याचे वर्गीकरण 3 स्तर आणि 6 टप्प्यात केले आहे.
Key Points
वर नमूद केलेल्या माहितीवरून, असा अर्थ लावला जाऊ शकतो की नैतिक विकासाच्या या अवस्थेप्रमाणे मूल कोहलबर्गच्या नैतिक तर्काच्या 'साधनीभूत उद्देश अभिमुखता' टप्प्यात येईल:
- नैतिक तर्क परस्परांवर आधारित आहे.
- मुलाचे नैतिक तर्क बाह्यरित्या नियंत्रित केले जाते.
- मुलाची नैतिकता आणि वर्तन बक्षिसे आणि फायद्यांद्वारे प्रभावित होते.
- मुलाचा असा विश्वास आहे की जर माझ्यासाठी काही फायदा असेल तर चुकीच्या गोष्टी केल्या जाऊ शकतात.
- मुलाचा असा विश्वास आहे की कृती नैतिक आहे जर त्या बदल्यात समान कृत्ये झाली (म्हणजे स्वतःच्या गरजा भागवल्या).
त्यामुळे, मूल कोहलबर्गच्या नैतिक तर्काच्या 'साधनीभूत उद्देश अभिमुखता' टप्प्यात येईल असा निष्कर्ष काढला जाऊ शकतो.
Additional Information
टीप: कोहलबर्गच्या सिद्धांताच्या सर्व स्तरांशी परिचित होण्यासाठी टेबलचा संदर्भ घ्या.
|
स्तर 1: पूर्व-पारंपारिक स्तर |
टप्पा 1: आज्ञाधारकता आणि शिक्षा अभिमुखता: शिक्षा टाळून चालवलेले वर्तन |
टप्पा 2: साधनीभूत उद्देश अभिमुखता: स्वार्थ आणि बक्षिसे द्वारे चालविलेले वर्तन |
|
स्तर 2: परंपरागत स्तर |
टप्पा 3: चांगला मुलगा - छान मुलगी अभिमुखता: सामाजिक मान्यतेने चाललेले वर्तन |
टप्पा 4: कायदा आणि सुव्यवस्था अभिमुखता: अधिकाराचे पालन करून आणि सामाजिक व्यवस्थेशी सुसंगत वागणूक |
|
स्तर: उत्तर-पारंपारिक स्तर |
टप्पा 5: सामाजिक करार अभिमुखता: सामाजिक व्यवस्था आणि वैयक्तिक अधिकारांच्या समतोलने चालवलेले वर्तन |
टप्पा 6: सार्वत्रिक नैतिक तत्त्व अभिमुखता: अंतर्गत नैतिक तत्त्वाद्वारे चालवलेले वर्तन. |
कोहलबर्गच्या 'नैतिक विकास' च्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाच्या ______ स्तरांचा समावेश आहे.
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 12 Detailed Solution
Download Solution PDFलॉरेन्स कोहलबर्ग या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञाने 'नैतिक विकासाचा सिद्धांत' मांडला आहे.
- त्यांनी त्यांच्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाचा पद्धतशीर अभ्यास केला आहे ज्याचे वर्गीकरण 3 स्तर आणि 6 टप्प्यात केले आहे.
- त्यांनी मुलांच्या गटांना तसेच किशोरवयीन आणि प्रौढांना नैतिक दुविधा मांडून नैतिक विकास सिद्धांत तयार केला.
- कोहलबर्गच्या मते नैतिक दुविधा ही योग्य आणि चुकीच्या प्रश्नांबद्दलच्या निर्णयांमध्ये गुंतलेली विचार प्रक्रिया आहे.
Important Points
स्तर 1: पूर्व-पारंपारिक नैतिकता यात नैतिक विकासाच्या पहिल्या दोन स्तरांचा समावेश आहे. येथे नैतिकतेचा निर्णय प्रौढांच्या मानकांवर आणि कृतीच्या परिणामांवर आधारित आहे.
- टप्पा I (आज्ञाधारकता आणि शिक्षा अभिमुखता) - जर एखाद्या कृतीला अधिकार्‍यांनी शिक्षा दिली असेल तर ती अनैतिक आहे.
- टप्पा II (व्यक्तिवाद आणि देवाणघेवाण) - हा टप्पा स्व-हिताचा आहे आणि मुलांना प्रथमच समजले की वेगवेगळ्या व्यक्तींचा दृष्टिकोन भिन्न असू शकतो. एखादी कृती व्यक्तीच्या हिताची असल्यास ती नैतिकदृष्ट्या योग्य मानली जाते.
स्तर 2: परंपरागत नैतिकता: या स्तरामध्ये तीन आणि चार टप्पे असतात. या स्तरादरम्यान, मुले नैतिकतेचा न्याय करण्यासाठी समाजाचे मूल्य आंतरिक बनवू लागतात.
- टप्पा III (चांगले आंतरवैयक्तिक संबंध) - नैतिक मूल्यांचा न्याय करण्याच्या दृष्टीने अभिनेत्याचा हेतू अधिक महत्त्वाचा असतो. जर इतरांची सहमती किंवा समाजाची मान्यता मिळवण्याचा हेतू असेल तर अभिनेत्याला नैतिकदृष्ट्या योग्य ठरवले जाईल.
- टप्पा IV (सामाजिक व्यवस्था राखणे) - नैतिकतेचा निर्णय एखाद्याच्या कर्तव्य, कायदा आणि सामाजिक व्यवस्थेवर आधारित असतो. सध्याची सामाजिक व्यवस्था सक्रियपणे राखल्याने सकारात्मक मानवी संबंध आणि सामाजिक सुव्यवस्था सुनिश्चित होते
स्तर 3: पारंपारिकोत्तर नैतिकता: शेवटच्या स्तरामध्ये नैतिक विकासाचा टप्पा पाच आणि सहा असतो. कोहलबर्गच्या मते, फार कमी लोक या पातळीपर्यंत पोहोचू शकतात. येथे, सामाजिक नियम आणि व्यवस्थेपेक्षा वैयक्तिक दृष्टिकोनाला अधिक महत्त्व दिले जाते. मूलभूत मानवी हक्क आणि न्याय यावर आधारित वैयक्तिक न्यायाधीश नैतिकता.
- टप्पा V (सामाजिक करार आणि वैयक्तिक हक्क) - या टप्प्यात, व्यक्ती किंवा मुलाला हे समजते की भिन्न लोक आणि समुदाय भिन्न विचार आणि कायदे ठेवू शकतात. समाजाचे कायदे हे कठोर आदेश नाहीत आणि समाजाच्या काळानुरूप आणि गरजेनुसार बदलले पाहिजेत.
- टप्पा VI (सार्वत्रिक तत्त्वे) - समाजाच्या नियम आणि नियमांच्या पलीकडे असलेल्या काही वैश्विक तत्त्वांवर आधारित अभिनेत्याच्या नैतिकतेचा वैयक्तिक न्याय करतो.
त्यामुळे, असा निष्कर्ष काढला जाऊ शकतो की कोहलबर्गच्या 'नैतिक विकास' सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाच्या 3 स्तरांचा समावेश आहे. तर, वरीलपैकी काहीही बरोबर नाही.
रोहितने अजयच्या डेस्कवरून घेतलेली पेन्सिल परत केली कारण तो पकडला गेल्यास शिक्षेची भीती होती. हे कोहलबर्गचे_________ स्पष्टीकरण देते.
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 13 Detailed Solution
Download Solution PDFलॉरेन्स कोहलबर्ग या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञाने 'नैतिक विकासाचा सिद्धांत' मांडला आहे. त्यांनी त्यांच्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाचा पद्धतशीर अभ्यास केला आहे ज्याचे वर्गीकरण 3 स्तर आणि 6 टप्प्यात केले आहे.
Key Points
वर नमूद केलेले वैशिष्ट्य कोहलबर्गच्या नैतिक विकासाच्या 'पूर्व-नैतिक' किंवा 'पूर्व-पारंपारिक पातळी'शी संबंधित आहे, कोहलबर्गच्या मते, नैतिक विकासाच्या 'पूर्व-पारंपारिक स्तरावर':
- मूल नैतिक मूल्यांचे कोणतेही आंतरिकीकरण दर्शवत नाही.
- मुलाचे नैतिक तर्क बाह्यरित्या नियंत्रित केले जाते.
- मुलाच्या नैतिकतेवर पुरस्कार आणि शिक्षा यांचा प्रभाव पडतो.
त्यामुळे, असा निष्कर्ष काढला जाऊ शकतो की वरील उदाहरणावरून कोहलबर्गची 'पूर्व-परंपरागत पातळी' स्पष्ट होते.
Important Points
कोहलबर्गच्या सिद्धांताच्या सर्व स्तरांशी परिचित होण्यासाठी सारणीचा संदर्भ घ्या.
|
स्तर 1: पूर्व-नैतिक अवस्था/पूर्व-पारंपारिक नैतिकता |
टप्पा 1: आज्ञाधारकता आणि शिक्षा अभिमुखता - शिक्षा टाळून चालवलेले वर्तन |
टप्पा 2: भोळे सुखवादी आणि वाद्यमय अभिमुखता- स्वार्थ आणि बक्षिसे द्वारे चालवलेले वर्तन |
|
स्तर 2: परंपरागत नैतिकता |
टप्पा 3: चांगला मुलगा - छान मुलगी अभिमुखता - सामाजिक मान्यतेने चालणारी वागणूक |
टप्पा 4: कायदा आणि सुव्यवस्था अभिमुखता: अधिकाराचे पालन करून आणि सामाजिक व्यवस्थेशी सुसंगत वागणूक |
|
स्तर: उत्तर-पारंपारिक नैतिकता |
टप्पा 5: सामाजिक करार अभिमुखता: सामाजिक व्यवस्था आणि वैयक्तिक अधिकारांच्या समतोलने चालवलेले वर्तन |
टप्पा 6: सार्वत्रिक नैतिक तत्त्व अभिमुखता: अंतर्गत नैतिक तत्त्वाद्वारे चालवलेले वर्तन. |
लॉरेन्स कोहलबर्गच्या नैतिक तर्काच्या सिद्धांतावर अनेक मुद्द्यांवर टीका केली गेली आहे. या टीकेच्या संदर्भात खालीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 14 Detailed Solution
Download Solution PDFलॉरेन्स कोहलबर्ग या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञाने 'नैतिक विकासाचा सिद्धांत' मांडला आहे. त्यांनी त्यांच्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाचा पद्धतशीर अभ्यास केला आहे ज्याचे वर्गीकरण 3 स्तर आणि 6 टप्प्यात केले आहे.
Important Points
कोहलबर्गच्या नैतिक विकासाच्या सिद्धांतावर टीका:
- कॅरोल गिलिगन यांनी सुचवले आहे की कोहलबर्गचा सिद्धांत लिंग-पक्षपाती होता कारण त्याच्या नमुन्यातील सर्व विषय पुरुष होते.
- कोहलबर्ग यांनी त्यांचा अभ्यास प्रामुख्याने पुरुषांच्या नमुन्यावर आधारित आहे.
- समीक्षकांनी निदर्शनास आणून दिले आहे की नैतिक विकासाचा कोहलबर्गचा सिद्धांत नैतिक निवडी करताना न्यायाच्या संकल्पनेवर जास्त जोर देतो.
त्यामुळे 'कोहलबर्गने त्यांचा अभ्यास मुख्यतः पुरुषांच्या नमुन्यावर आधारित आहे' हे विधान या टीकेच्या संदर्भात योग्य आहे.
मुलांच्या नैतिक विकासाच्या संदर्भात, खालीलपैकी कोणती जोडी बरोबर जुळते?
I. नैतिक कृती - ज्या हेतुपुरस्सर केल्या जातात आणि ज्यामुळे इतर लोकांसाठी नकारात्मक परिणाम होतात.
II. सामाजिक-पारंपारिक समस्या - सामाजिक वर्तनाच्या नियमनावर एकसमानतेशी संबंधित आहेत.
Answer (Detailed Solution Below)
Kohlberg's Moral Development Theory Question 15 Detailed Solution
Download Solution PDFनैतिक विकास म्हणजे बरोबर आणि चूक, योग्य आणि अयोग्य यातील फरक ओळखण्यास शिकणे. हा एक सिद्धांत आहे जो मुलांमध्ये नैतिकता आणि नैतिक तर्क कसा विकसित होतो यावर लक्ष केंद्रित करतो.
Key Points
- हे नैतिक तसेच सामाजिक सांस्कृतिक मुद्द्यांवर भर देते.
- नैतिक कृती - या त्या कृत्या आहेत ज्या उद्देशपूर्वक केल्या जातात आणि परिणामी इतर लोकांसाठी नकारात्मक परिणाम होतात.
- सामाजिक-पारंपारिक समस्या - सामाजिक वर्तनाच्या नियमनात एकसमानतेशी संबंधित आहेत.
- पियाजे आणि कोहलबर्ग हे नैतिक विकासाच्या सिद्धांताचे दोन प्रणेते आहेत.
- कोहलबर्गने त्यांचा सिद्धांत मुलांना सादर केलेल्या नैतिक दुविधांच्या मालिकेवर आधारित केला आणि प्रत्येक परिस्थितीत त्यांच्या निर्णयामागील तर्क निश्चित करण्यासाठी त्यांची मुलाखत घेतली.
- त्यांनी हाइन्झ डिलेमा नावाची नैतिक दुविधा मांडली आणि प्रत्येक सहभागीच्या निर्णयाच्या तर्कावर त्यांची मुलाखत घेतली आणि त्यांच्या नैतिक विकासाच्या सिद्धांताच्या टप्प्यांमध्ये त्यांचे तर्क वर्गीकृत केले.
म्हणून, नैतिक विकासाबाबत I आणि II दोन्ही योग्य आहेत.
Important Points
कोहलबर्गच्या सिद्धांतामध्ये नैतिक विकासाच्या सहा टप्प्यांचा समावेश आहे:
- स्तर 1. पूर्वपरंपरागत नैतिकता
- स्तर 1 (आज्ञाधारकता आणि शिक्षा) - या टप्प्यावर लोक नियम निश्चित आणि निरपेक्ष म्हणून पाहतात.
- स्तर 2 (व्यक्तिवाद आणि देवाणघेवाण) - मुले वैयक्तिक दृष्टिकोनासाठी जबाबदार असतात आणि वैयक्तिक गरजा कशा पूर्ण करतात यावर आधारित कृतींचा न्याय करतात.
- स्तर 2. परंपरागत नैतिकता
- स्तर 3 (चांगले आंतरवैयक्तिक संबंध विकसित करणे): बर्‍याचदा "चांगला मुलगा-चांगली मुलगी" अभिमुखता म्हणून संबोधले जाते, नैतिक विकासाच्या परस्पर संबंधांचा हा टप्पा सामाजिक अपेक्षा आणि भूमिकांनुसार जगण्यावर केंद्रित आहे.
- स्तर 4 (सामाजिक सुव्यवस्था राखणे): हा टप्पा सामाजिक सुव्यवस्था राखण्यावर केंद्रित आहे.
- स्तर 3. परंपरागत नैतिकता
- स्तर 5 (सामाजिक करार आणि वैयक्तिक हक्क): सामाजिक करार आणि वैयक्तिक अधिकारांच्या कल्पना पुढील टप्प्यातील लोकांना इतर लोकांच्या भिन्न मूल्ये, मते आणि विश्वासांना जबाबदार धरण्यास प्रवृत्त करतात.
- स्तर 6 (सार्वत्रिक तत्त्वे): कोहलबर्गच्या नैतिक तर्काची अंतिम पातळी सार्वत्रिक नैतिक तत्त्वे आणि अमूर्त तर्कांवर आधारित आहे.