खालीलपैकी कोणता भारतातील गरिबी कमी करण्यासाठी असलेला सरकारी कार्यक्रम आहे?

योग्य उत्तर NRLM (राष्ट्रीय ग्रामीण आजीविका अभियान) आहे.

 Key Points

• NRLM, ज्याला 'आजीविका' म्हणूनही ओळखले जाते, हे ग्रामीण विकास मंत्रालयाने जून 2011 मध्ये सुरू केले होते.
• या अभियानाचा उद्देश स्वयंरोजगार आणि ग्रामीण गरिबांचे संघटन करून गरिबी कमी करणे आहे.
• ही योजना ग्रामीण गरिबांसाठी कार्यक्षम आणि प्रभावी संस्थात्मक मंच तयार करण्यावर लक्ष केंद्रित करते.
• हे मंच गरिबांना शाश्वत उपजीविकेच्या वाढीव संधी आणि वित्तीय सेवांमध्ये सुधारित प्रवेशाद्वारे घरगुती उत्पन्न वाढवण्यास सक्षम करतात.
• NRLM चा उद्देश भारतातील 600 जिल्हे, 6000 ब्लॉक, 2.5 लाख ग्रामपंचायती आणि 6 लाख गावांमध्ये 7 कोटी ग्रामीण गरीब कुटुंबांपर्यंत पोहोचणे आहे.

 Additional Information

• महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी अधिनियम (MGNREGA)
  • 2005 मध्ये सुरू करण्यात आलेला, MGNREGA चा उद्देश ग्रामीण भागातील प्रत्येक कुटुंबाला आर्थिक वर्षात किमान 100 दिवसांची मजुरीची हमी देऊन उपजीविकेची सुरक्षा वाढवणे हा आहे.
  • हा अधिनियम टिकाऊ मालमत्ता (उदा. रस्ते, कालवे, तलाव आणि विहिरी) तयार करून शाश्वत विकासावर लक्ष केंद्रित करतो.
  • ही योजना ग्रामीण गरिबांच्या उपजीविकेचा आधार मजबूत करून सामाजिक समावेशन सुनिश्चित करते.
  • हा मागणी-आधारित कार्यक्रम आहे, जिथे कामाची तरतूद ग्रामीण भागातील रोजगाराच्या मागणीवर आधारित असते.
• प्रधानमंत्री आवास योजना - ग्रामीण (PMAY-G)
  • 2016 मध्ये सुरू करण्यात आलेली ही योजना 2022 पर्यंत सर्व बेघर घरमालकांना आणि कच्च्या घरात राहणाऱ्यांना मूलभूत सुविधांसह पक्के घर उपलब्ध करून देण्याचे उद्दिष्ट ठेवते.
  • सपाट प्रदेशात 1.20 लाख रुपये आणि डोंगराळ राज्ये, दुर्गम भाग आणि IAP जिल्ह्यांमध्ये 1.30 लाख रुपये आर्थिक मदत PMAY-G अंतर्गत दिली जाते.
  • ही योजना स्थानिक साहित्य, डिझाइन आणि तंत्रज्ञान वापरून दर्जेदार घरांचे बांधकाम सुनिश्चित करते.
  • ही योजना लाभार्थ्यांना बांधकाम प्रक्रियेत सहभागी करून सक्षम करते.
• प्रधानमंत्री फसल विमा योजना (PMFBY)
  • 2016 मध्ये सुरू करण्यात आलेली, PMFBY चा उद्देश अनपेक्षित घटनांमुळे पिकांचे नुकसान/नुकसान झालेल्या शेतकऱ्यांना आर्थिक सहाय्य प्रदान करणे आहे.
  • यामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न स्थिर होते आणि त्यांना नाविन्यपूर्ण आणि आधुनिक कृषी पद्धती अवलंबण्यास प्रोत्साहन मिळते.
  • या योजनेत शेतकऱ्यांनी सर्व खरीप पिकांसाठी केवळ 2% आणि सर्व रब्बी पिकांसाठी 1.5% एकसमान प्रीमियम भरावा लागतो.
  • वार्षिक व्यावसायिक आणि बागायती पिकांच्या बाबतीत, प्रीमियम 5% असतो.
• राष्ट्रीय सामाजिक सहाय्य कार्यक्रम (NSAP)
  • 1995 मध्ये सुरू करण्यात आलेला NSAP हा एक कल्याणकारी कार्यक्रम आहे जो वृद्ध, विधवा आणि अपंग व्यक्तींना सामाजिक निवृत्ती वेतनाद्वारे आर्थिक सहाय्य प्रदान करतो.
  • या योजनेत इंदिरा गांधी राष्ट्रीय वृद्धापकाळ निवृत्ती वेतन योजना, इंदिरा गांधी राष्ट्रीय विधवा निवृत्ती वेतन योजना आणि इंदिरा गांधी राष्ट्रीय अपंग निवृत्ती वेतन योजना यांचा समावेश आहे.
  • ही एक केंद्र पुरस्कृत योजना आहे, जी भारत सरकारद्वारे निधीत असून राज्य सरकारांद्वारे राबविली जाते.
  • या कार्यक्रमाचा उद्देश सामाजिक सहाय्य लाभांसाठी किमान राष्ट्रीय मानक सुनिश्चित करणे आहे.