मोजमाप साधने MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Measuring Instruments - मोफत PDF डाउनलोड करा

Last updated on Jun 13, 2025

पाईये मोजमाप साधने उत्तरे आणि तपशीलवार उपायांसह एकाधिक निवड प्रश्न (MCQ क्विझ). हे मोफत डाउनलोड करा मोजमाप साधने एमसीक्यू क्विझ पीडीएफ आणि बँकिंग, एसएससी, रेल्वे, यूपीएससी, स्टेट पीएससी यासारख्या तुमच्या आगामी परीक्षांची तयारी करा.

Latest Measuring Instruments MCQ Objective Questions

मोजमाप साधने Question 1:

पाण्याखालील ध्वनी मोजण्यासाठी खालीलपैकी कोणते उपकरण वापरले जाते?

  1. हायड्रोफोन
  2. हायग्रोस्कोप
  3. हायपोमीटर
  4. मॅकमीटर

Answer (Detailed Solution Below)

Option 1 : हायड्रोफोन

Measuring Instruments Question 1 Detailed Solution

योग्य उत्तर हायड्रोफोन आहे .

  • हायड्रोफोनचा (जलश्रवणी) शोध रेजेनाल्ड फेसेंडेन यांनी 1914 मध्ये लावला होता.
  • शब्द हायड्रोफोन हा हायड्रो (जल) आणि फोन याचे संयोजन आहे जेथे हायड्रो म्हणजे पाणी आणि फोन म्हणजे उपकरण आहे म्हणून हे  पाण्याखाली ध्वनी मोजण्यासाठी वापरले जाते आहे.
उपकरणाचे नाव कार्ये / वापर
हायड्रोफोन (जलश्रवणी) पाण्याखाली ध्वनीचे मोजमाप.
हायड्रोस्कोप  स्टील ट्यूबमध्ये बंद केलेल्या आरशांच्या मालिकेद्वारे पाण्याच्या पृष्ठभागाच्या खाली बर्‍याच अंतरावर एखादी वस्तू पाहण्याचे उपकरण.
हायपोमीटर (बाष्पबिंदुमापित्र) द्रवाचा उत्कलनांक निर्धारित करतो.
मॅकमीटर ध्वनीच्या गतीशी संबंधित विमानाचा वेग निश्चित करतो.
ओंडोमीटर विद्युत चुंबकीय लहरींची वारंवारता मोजतो.
ओहममीटर विद्युत रोध मोजतो
ओडोमीटर (पथमापी)  वाहनाने प्रवास केलेले मोजतो.
नेफेलोमीटर (प्रकाशविकिरणमापी ) द्रवामध्ये निलंबित कणांद्वारे प्रकाशाचे विकिरण मोजतो.
सूक्ष्मदर्शक छोट्या वस्तूंना मोठे करून दर्शवतो.


उपकरणाचे नाव कार्ये / वापर
दृष्टिमापी डोळ्याच्या अपवर्तक शक्तीची चाचणी घेणे.
कर्णदर्शी  कानाच्या पडद्याची दृश्य तपासणी.
क्वाड्रंट  नौकानयनशास्त्रात आणि खगोलशास्त्रात समुद्रसपाटीपासूनची उंची आणि कोन मोजते.
कोनमानित्र दोन वस्तूंमधील कोनीय अंतर मोजतो.
अपवर्तनांकमापी पदार्थाचे अपवर्तक निर्देशांक मोजतो.
पर्जन्यामापक उपाय पाऊस.
भूकंपमापी रेकॉर्डिंगची तीव्रता आणि भूकंपाच्या धक्क्यांचे मूळ यांची नोंद करतो.
सौरतापमापक सौर किरणे मोजणे.
प्रकाशमापी दोन स्त्रोतांच्या प्रकाशाची तीव्रतेची तुलना करतो.
फोनोग्राफ (ध्वनिलेखी) ध्वनी पुनरुत्पादित करतो.


हायड्रोफोनची प्रतिमा :

मोजमाप साधने Question 2:

भूकंप लहरींची नोंद कोणत्या उपकरणाद्वारे केली जाते?

  1. स्पीडोमीटर
  2. ओडोमीटर
  3. रिश्टर स्केल
  4. सिस्मोग्राफ

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : सिस्मोग्राफ

Measuring Instruments Question 2 Detailed Solution

योग्य उत्तर सिस्मोग्राफ आहे.

Key Points 

  • सिस्मोग्राफ हे भूकंप शोधण्यासाठी आणि रेकॉर्ड करण्यासाठी वापरले जाणारे साधन आहे.
  • पहिला सिस्मोग्राफ 1890 मध्ये विकसित झाला.
    • यात स्थिर पायाशी जोडलेले वस्तुमान असते आणि भूकंपाच्या वेळी पाया हलतो आणि वस्तुमान होत नाही.
    • वस्तुमानाच्या संदर्भात बेसची गती सामान्यतः विद्युत व्होल्टेजमध्ये बदलली जाते.
    • इलेक्ट्रिकल व्होल्टेज कागदावर, चुंबकीय टेपवर किंवा इतर रेकॉर्डिंग माध्यमावर रेकॉर्ड केले जाते.
    • हे रेकॉर्ड पृथ्वीच्या सापेक्ष सिस्मोमीटर वस्तुमानाच्या गतीच्या प्रमाणात आहे, परंतु ते गणितीयदृष्ट्या जमिनीच्या निरपेक्ष गतीच्या रेकॉर्डमध्ये रूपांतरित केले जाऊ शकते.

Additional Information

  • भूकंप :
    • भूकंप पृथ्वीच्या कवचात अचानक हालचालींमुळे निर्माण होणाऱ्या भूकंपीय लहरींमुळे होतात.
    • भूकंप नैसर्गिकरित्या किंवा मानवी क्रियाकलापांच्या परिणामी होऊ शकतात.
    • फॉल्ट प्लेनच्या बाजूने खडक सरकल्यामुळे टेक्टोनिक भूकंप निर्माण होतात.
    • ज्वालामुखीय भूकंप हिंसक ज्वालामुखीच्या उद्रेकामुळे होतात.

Important Points 

उपकरण मोजले जाणारे प्रमाण
स्पीडोमीटर वाहनाचा वेग
ओडोमीटर वाहनाने प्रवास केलेले अंतर
रिश्टर स्केल भूकंपाची तीव्रता
सिस्मोग्राफ भूकंप शोधा आणि रेकॉर्ड करा

मोजमाप साधने Question 3:

समुद्रसपाटीपासूनची उंची मोजण्यासाठी विमानात कोणते उपकरण वापरले जाते?

  1. अ‍ॅक्टिनोमीटर
  2. सॅलोमीटर
  3. एक्सेलेरोमीटर
  4. अल्टिमीटर 

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : अल्टिमीटर 

Measuring Instruments Question 3 Detailed Solution

योग्य उत्तर पर्याय आहे, म्हणजेच अल्टिमीटर.

  • समुद्रसपाटीपासूनची उंची मोजण्यासाठी विमानात अल्टिमीटर हे उपकरण वापरतात.
    • अल्टिमीटरचा शोध लुईस पॉल कॅलेटेट यांनी लावला.
    • अल्टिमीटरचा वापर करून समुद्रसपाटीपासूनची उंची मोजणे याला अल्टिमेट्री म्हणतात.
  • अ‍ॅक्टिनोमीटर हे उपकरण उत्सर्जित किरणांची औष्णिक शक्ती मोजण्यासाठी वापरतात.
  • सैलोमीटर हे उपकरण वातावरणातील सूक्ष्मतुषारांची सांद्रता मोजण्यासाठी वापरतात.
  • एक्सेलेरोमीटर हे उपकरण त्वरण शक्ती मोजण्यासाठी वापरतात.

महत्वाची उपकरणे आणि त्यांचा वापर: 

उपकरण वापर 
अमीटर विद्युत प्रवाहाचे सामर्थ्य मोजते.
अ‍ॅनेमोमीटर वाऱ्याचा वेग मोजते.
बॅरोमीटर वातावरणीय दाब मोजते.
बोलोमीटर  उत्सर्जित उष्माकिरण मोजते 
क्रिसोग्राफ वनस्पतींमधील वाढ मोजते.
कॅलरीमीटर  रासायनिक अभिक्रीयेतील उष्णता मोजते.
हायड्रोमीटर द्रवाचे विशिष्ट गुरुत्व मोजते.
हायग्रोमीटर वातावरणीय दमटता मोजते.
लॅक्टोमीटर दुधाची शुद्धता मोजते.
थर्मामीटर तापमान मोजते.

मोजमाप साधने Question 4:

खालीलपैकी कोणते प्रकाशीय उपकरण समतल आरशांमध्ये अनेक परावर्तनांमुळे रंगीत सुंदर नमुने तयार करते?

  1. दूरदर्शी
  2. विशालन काच
  3. स्टिरिओमायक्रोस्कोप
  4. कॅलिडोस्कोप

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : कॅलिडोस्कोप

Measuring Instruments Question 4 Detailed Solution

बरोबर उत्तर कॅलिडोस्कोप आहे.

Key Points 

  • कॅलिडोस्कोप हे एक प्रकाशीय साधन आहे जे सुंदर आणि रंगीत नमुने तयार करते.
  • हे प्रतलीय आरशांचा वापर करून अनेक परावर्तनांच्या तत्त्वावर कार्य करते.
  • हे नमुने साधनाच्या आत असलेले रंगीत काचेचे तुकडे किंवा मण्यांमधून प्रकाशाच्या परावर्तनामुळे तयार होतात.
  • प्रत्येक वेळी कॅलिडोस्कोप फिरवल्यावर वेगळा नमुना तयार होतो, ज्यामुळे ते एक लोकप्रिय खेळणी आणि शैक्षणिक साधन बनते.

Additional Information 

  • कॅलिडोस्कोप: 1816 मध्ये सर डेव्हिड ब्रुस्टर यांनी शोधलेल्या, कॅलिडोस्कोपमध्ये दोन किंवा अधिक परावर्तीत पृष्ठभाग एकमेकांशी एका कोनात झुकलेले असतात, ज्यामुळे सममित नमुना तयार होतो.
  • अनेक प्रतिबिंबे: ही घटना तेव्हा घडते जेव्हा प्रकाश अनेक पृष्ठभागावरून परावर्तित होतो, ज्यामुळे प्रतिमांची मालिका तयार होते. कॅलिडोस्कोपमध्ये, आरशे प्रकाशाला पुढे-मागे परावर्तीत करतात ज्यामुळे गुंतागुंतीचे नमुने तयार होतात.
  • समतल आरसे: हे सपाट आरशे आहेत जे प्रकाशाला स्पष्ट प्रतिमा निर्माण करण्यासाठी परावर्तित करतात. कॅलिडोस्कोपमध्ये, समतल आरशाचा वापर प्रकाशाला अनेक वेळा परावर्तीत करण्यासाठी केला जातो ज्यामुळे जटिल नमुने तयार होतात.
  • रंगीत नमुने: कॅलिडोस्कोपमधील रंगीत नमुने साधनाच्या एका टोकाशी ठेवलेले रंगीत काचेचे लहान तुकडे प्लास्टिक किंवा मण्यांच्या परावर्तनामुळे तयार होतात.
  • शैक्षणिक साधन: खेळणी असण्याव्यतिरिक्त, कॅलिडोस्कोपचा वापर शैक्षणिक सेटिंग्जमध्ये प्रकाशाचे परावर्तन आणि सममितीची तत्त्वे शिकवण्यासाठी केला जातो.
  • सममिती: कॅलिडोस्कोपमध्ये निरीक्षण केलेले नमुने सममित असतात, म्हणजे ते मध्य रेषेच्या दोन्ही बाजूंना सारखे असतात. हा गुणधर्म हा साधनातील अनेक परावर्तनांचा थेट परिणाम आहे.

मोजमाप साधने Question 5:

लोलक, भिंग किंवा आरशांच्या प्रणालीमध्ये नळीतून प्रतिमा परावर्तित करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या प्रकाशीय साधनाला काय म्हणतात?

  1. दूरदर्शी
  2. द्विनेत्री
  3. कॅलिडोस्कोप
  4. परिदर्शक

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : परिदर्शक

Measuring Instruments Question 5 Detailed Solution

बरोबर उत्तर परिदर्शक आहे.Key Points

  • परिदर्शक:
  • हे एक प्रकाशीय साधन आहे जे सामान्यतः पाणबुड्यांमध्ये असते जेणेकरून थेट दृष्टीच्या पातळीपेक्षा वर असलेल्या किंवा दृष्टी अडथळा असलेल्या ठिकाणी असलेल्या वस्तू पाहता येतील.
  • यामध्ये अनेक लोलक, भिंग आणि आरसे असलेली एक नळी असते जे विशिष्ट पद्धतीने व्यवस्थित केलेले असते.
  • पाण्याखाली असतानाही आजूबाजूचे वातावरण पाहण्यासाठी पाणबुड्यांमध्ये परिदर्शक वापरला जातो.
  • परिदर्शकामध्ये आरसे अशा प्रकारे व्यवस्थित केले जातात की ते पाण्याखाली असतानाही निरीक्षकांना त्यांच्या आजूबाजूचे वातावरण पाहण्याची परवानगी देतात.

Additional Information 

  • कॅलिडोस्कोप: एकाधिक प्रतिबिंबाच्या संकल्पनेचा वापर करून सममितीय नमुने तयार करण्यासाठी कॅलिडोस्कोप वापरला जातो.
  • दूरदर्शी
    • दूरदर्शी हे एक प्रकाशीय उपकरण आहे जे अंतराळातील (उदा. तारे, ग्रह आणि आकाशगंगा) दूरच्या वस्तूंचे निरीक्षण करण्यासाठी संकल्पित केलेले आहे.
    • ते प्रकाश गोळा करण्यासाठी आणि केंद्रित करण्यासाठी भिंग किंवा आरसे वापरतात.
    • तारे पाहण्यासाठी दूरदर्शी उत्तम आहेत आणि त्यांना स्थिर मांडणीची आवश्यकता असते, बहुतेकदा ट्रायपॉडसह.
    • त्यांचे उच्च आवर्धन आहे परंतु दृश्य क्षेत्र संकुचित आहे.
  • दुर्बीण
    • दुर्बीण ही दूरच्या वस्तू पाहण्यासाठी वापरली जाणारी प्रकाशीय भिंगाची जोडी आहे.
    • ते पोर्टेबल, हलके आणि वापरण्यास सोपे आहेत.
    • पक्षी पाहणे, वन्यजीव निरीक्षण आणि काही मूलभूत तारे पाहण्यासाठी आदर्श.
    • ते दूरदर्शींच्या तुलनेत व्यापक दृश्य क्षेत्र प्रदान करतात परंतु कमी आवर्धन प्रदान करतात.

Top Measuring Instruments MCQ Objective Questions

भूकंप लहरींची नोंद कोणत्या उपकरणाद्वारे केली जाते?

  1. स्पीडोमीटर
  2. ओडोमीटर
  3. रिश्टर स्केल
  4. सिस्मोग्राफ

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : सिस्मोग्राफ

Measuring Instruments Question 6 Detailed Solution

Download Solution PDF

योग्य उत्तर सिस्मोग्राफ आहे.

Key Points 

  • सिस्मोग्राफ हे भूकंप शोधण्यासाठी आणि रेकॉर्ड करण्यासाठी वापरले जाणारे साधन आहे.
  • पहिला सिस्मोग्राफ 1890 मध्ये विकसित झाला.
    • यात स्थिर पायाशी जोडलेले वस्तुमान असते आणि भूकंपाच्या वेळी पाया हलतो आणि वस्तुमान होत नाही.
    • वस्तुमानाच्या संदर्भात बेसची गती सामान्यतः विद्युत व्होल्टेजमध्ये बदलली जाते.
    • इलेक्ट्रिकल व्होल्टेज कागदावर, चुंबकीय टेपवर किंवा इतर रेकॉर्डिंग माध्यमावर रेकॉर्ड केले जाते.
    • हे रेकॉर्ड पृथ्वीच्या सापेक्ष सिस्मोमीटर वस्तुमानाच्या गतीच्या प्रमाणात आहे, परंतु ते गणितीयदृष्ट्या जमिनीच्या निरपेक्ष गतीच्या रेकॉर्डमध्ये रूपांतरित केले जाऊ शकते.

Additional Information

  • भूकंप :
    • भूकंप पृथ्वीच्या कवचात अचानक हालचालींमुळे निर्माण होणाऱ्या भूकंपीय लहरींमुळे होतात.
    • भूकंप नैसर्गिकरित्या किंवा मानवी क्रियाकलापांच्या परिणामी होऊ शकतात.
    • फॉल्ट प्लेनच्या बाजूने खडक सरकल्यामुळे टेक्टोनिक भूकंप निर्माण होतात.
    • ज्वालामुखीय भूकंप हिंसक ज्वालामुखीच्या उद्रेकामुळे होतात.

Important Points 

उपकरण मोजले जाणारे प्रमाण
स्पीडोमीटर वाहनाचा वेग
ओडोमीटर वाहनाने प्रवास केलेले अंतर
रिश्टर स्केल भूकंपाची तीव्रता
सिस्मोग्राफ भूकंप शोधा आणि रेकॉर्ड करा

पाण्याखालील ध्वनी मोजण्यासाठी खालीलपैकी कोणते उपकरण वापरले जाते?

  1. हायड्रोफोन
  2. हायग्रोस्कोप
  3. हायपोमीटर
  4. मॅकमीटर

Answer (Detailed Solution Below)

Option 1 : हायड्रोफोन

Measuring Instruments Question 7 Detailed Solution

Download Solution PDF

योग्य उत्तर हायड्रोफोन आहे .

  • हायड्रोफोनचा (जलश्रवणी) शोध रेजेनाल्ड फेसेंडेन यांनी 1914 मध्ये लावला होता.
  • शब्द हायड्रोफोन हा हायड्रो (जल) आणि फोन याचे संयोजन आहे जेथे हायड्रो म्हणजे पाणी आणि फोन म्हणजे उपकरण आहे म्हणून हे  पाण्याखाली ध्वनी मोजण्यासाठी वापरले जाते आहे.
उपकरणाचे नाव कार्ये / वापर
हायड्रोफोन (जलश्रवणी) पाण्याखाली ध्वनीचे मोजमाप.
हायड्रोस्कोप  स्टील ट्यूबमध्ये बंद केलेल्या आरशांच्या मालिकेद्वारे पाण्याच्या पृष्ठभागाच्या खाली बर्‍याच अंतरावर एखादी वस्तू पाहण्याचे उपकरण.
हायपोमीटर (बाष्पबिंदुमापित्र) द्रवाचा उत्कलनांक निर्धारित करतो.
मॅकमीटर ध्वनीच्या गतीशी संबंधित विमानाचा वेग निश्चित करतो.
ओंडोमीटर विद्युत चुंबकीय लहरींची वारंवारता मोजतो.
ओहममीटर विद्युत रोध मोजतो
ओडोमीटर (पथमापी)  वाहनाने प्रवास केलेले मोजतो.
नेफेलोमीटर (प्रकाशविकिरणमापी ) द्रवामध्ये निलंबित कणांद्वारे प्रकाशाचे विकिरण मोजतो.
सूक्ष्मदर्शक छोट्या वस्तूंना मोठे करून दर्शवतो.


उपकरणाचे नाव कार्ये / वापर
दृष्टिमापी डोळ्याच्या अपवर्तक शक्तीची चाचणी घेणे.
कर्णदर्शी  कानाच्या पडद्याची दृश्य तपासणी.
क्वाड्रंट  नौकानयनशास्त्रात आणि खगोलशास्त्रात समुद्रसपाटीपासूनची उंची आणि कोन मोजते.
कोनमानित्र दोन वस्तूंमधील कोनीय अंतर मोजतो.
अपवर्तनांकमापी पदार्थाचे अपवर्तक निर्देशांक मोजतो.
पर्जन्यामापक उपाय पाऊस.
भूकंपमापी रेकॉर्डिंगची तीव्रता आणि भूकंपाच्या धक्क्यांचे मूळ यांची नोंद करतो.
सौरतापमापक सौर किरणे मोजणे.
प्रकाशमापी दोन स्त्रोतांच्या प्रकाशाची तीव्रतेची तुलना करतो.
फोनोग्राफ (ध्वनिलेखी) ध्वनी पुनरुत्पादित करतो.


हायड्रोफोनची प्रतिमा :

पुढीलपैकी कोणते वाद्य आर्किमिडीजच्या तत्त्वावर आधारित आहे?

  1. मॅनोमीटर
  2. ओक्सॅनोमीटर
  3. ओडोमीटर
  4. लॅक्टोमीटर

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : लॅक्टोमीटर

Measuring Instruments Question 8 Detailed Solution

Download Solution PDF

योग्य उत्तर आहे लॅक्टोमीटर.

  • लॅक्टोमीटर आर्किमिडीजच्या तत्त्वावर आधारित आहे.
  • आर्किमिडीजच्या तत्त्वानुसार, कोणताही पदार्थ  द्रायू (वायू किंवा द्रव) मध्ये पूर्णपणे किवा अर्धवट बुडलेल्या स्थिर स्थितीत असल्यास त्यावर ऊर्ध्वगामी किंवा प्लावक बलाद्वारे कार्य केले जाते, ज्याचे परिमाण शरीराद्वारे विस्थापित केलेल्या द्रायूपदार्थाच्या वजनाइतकेच असते. 
  • लॅक्टोमीटर , सॅकरोमीटर यांसारखे  हायड्रोमीटरचे प्रकार आर्किमिडीज तत्त्वाचे पालन करतात.

 

  • दुधातील पाण्याचे प्रमाण शोधण्यासाठी लॅक्टोमीटर हे एक लहान काचेचे उपकरण वापरतात.
  • हे दुधाच्या विशिष्ट गुरुत्वाच्या  तत्त्वावर  (आर्किमिडीजचे तत्व) कार्य करते.
  • हे पाण्याशी संबधित दुधाची सापेक्ष घनता मोजते.
  • दुधाच्या नमुन्याचे विशिष्ट गुरुत्व जर मान्यताप्राप्त श्रेणीत असेल तर, दूध शुद्ध आहे आणि ते नसल्यास त्यात काही प्रमाणात भेसळ असते.

 

  • मॅनोमीटर - हे हायड्रोस्टॅटिक बॅलेन्सच्या (द्रवस्थितिक तोल) तत्त्वावर आधारित आहे आणि दाब मोजण्यासाठी वापरले जाते.
  • ओक्सॅनोमीटर- वनस्पतींमधील  वाढीचे  मोजमाप करण्यासाठी हे वापरले जाते.
  • ओडोमीटर - हे वाहनाने प्रवास केलेले अंतर नोंदवते.
  • कॅलरीमीटर - हे बीअर-लॅमबर्टच्या कायद्यावर आधारित आहे आणि प्रकाशाची अवशोषकता मोजण्यासाठी वापरले जाते.

पाण्याखाली असलेल्या पाणबुडीमधून पाण्याच्या पृष्ठभागावरील वस्तू पाहण्यासाठी कोणते  उपकरण वापरले जाते?

  1. कॅलेडोस्कोप 
  2. पेरीस्कोप 
  3. स्पेक्ट्रोस्कोप 
  4. दूरदर्शी (टेलिस्कोप)

Answer (Detailed Solution Below)

Option 2 : पेरीस्कोप 

Measuring Instruments Question 9 Detailed Solution

Download Solution PDF

योग्य उत्तर पेरीस्कोप आहे.

Key Points

  • मुख्य मोजण्याची उपकरणे खालीलप्रमाणे आहे
उपकरण  वापर 
विष्यंदितामापी  द्रवांची विष्यंदिता मोजण्यासाठी 
स्पेक्ट्रोस्कोप पंक्ती विश्लेषणासाठी 
दूरदर्शी (टेलिस्कोप) अंतराळातील दूरवरच्या वस्तू याद्वारे पाहिल्या जातात
उंचीमापी उंची मोजण्यासाठी विमानात वापरली जाते
हवादाबमापी  वातावरणाच्या दाबाची सतत नोंद ठेवण्यासाठी वापरले जाते
क्रिस्कोग्राफ वनस्पतीची वाढ मोजण्यासाठी वापरले जाते
फॅदोमीटर समुद्राच्या खोली मोजण्यासाठी वापरले जाते
गॅल्व्हनोमीटर कमी परिमाणातील विद्युत प्रवाह मोजण्यासाठी वापरले जाते 
वायूदाबमापी त्याद्वारे वायूंचे दाब मोजले जाते
बोलोमीटर  या उपकरणाद्वारे उष्णता विकिरण मोजले जाते

समुद्रसपाटीपासूनची उंची मोजण्यासाठी विमानात कोणते उपकरण वापरले जाते?

  1. अ‍ॅक्टिनोमीटर
  2. सॅलोमीटर
  3. एक्सेलेरोमीटर
  4. अल्टिमीटर 

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : अल्टिमीटर 

Measuring Instruments Question 10 Detailed Solution

Download Solution PDF

योग्य उत्तर पर्याय आहे, म्हणजेच अल्टिमीटर.

  • समुद्रसपाटीपासूनची उंची मोजण्यासाठी विमानात अल्टिमीटर हे उपकरण वापरतात.
    • अल्टिमीटरचा शोध लुईस पॉल कॅलेटेट यांनी लावला.
    • अल्टिमीटरचा वापर करून समुद्रसपाटीपासूनची उंची मोजणे याला अल्टिमेट्री म्हणतात.
  • अ‍ॅक्टिनोमीटर हे उपकरण उत्सर्जित किरणांची औष्णिक शक्ती मोजण्यासाठी वापरतात.
  • सैलोमीटर हे उपकरण वातावरणातील सूक्ष्मतुषारांची सांद्रता मोजण्यासाठी वापरतात.
  • एक्सेलेरोमीटर हे उपकरण त्वरण शक्ती मोजण्यासाठी वापरतात.

महत्वाची उपकरणे आणि त्यांचा वापर: 

उपकरण वापर 
अमीटर विद्युत प्रवाहाचे सामर्थ्य मोजते.
अ‍ॅनेमोमीटर वाऱ्याचा वेग मोजते.
बॅरोमीटर वातावरणीय दाब मोजते.
बोलोमीटर  उत्सर्जित उष्माकिरण मोजते 
क्रिसोग्राफ वनस्पतींमधील वाढ मोजते.
कॅलरीमीटर  रासायनिक अभिक्रीयेतील उष्णता मोजते.
हायड्रोमीटर द्रवाचे विशिष्ट गुरुत्व मोजते.
हायग्रोमीटर वातावरणीय दमटता मोजते.
लॅक्टोमीटर दुधाची शुद्धता मोजते.
थर्मामीटर तापमान मोजते.

 अति उच्च तापमान मोजण्यासाठी वापरले जाणारे उपकरण:

  1. पायरोस्कोप
  2. पायरोमीटर
  3. सीस्मोग्राफ
  4. जाय्लोमीटर

Answer (Detailed Solution Below)

Option 2 : पायरोमीटर

Measuring Instruments Question 11 Detailed Solution

Download Solution PDF

योग्य उत्तर आहे पायरोमीटर

उपकरण उपयोग 
पायरोस्कोप  विकिरण उष्मेची तीव्रता मोजण्यासाठी 
पायरोमीटर  सापेक्षतेने उच्च तापमान मोजण्यासाठी 
सीस्मोग्राफ भूकंप शोधण्यासाठी व त्याची नोंद करण्यासाठी 
जाय्लोमीटर    लाकडाचे विशीष्ट गुरुत्व ठरवण्यासाठी 

 

विद्युत परिपथामध्ये विजेची उपस्थिती शोधण्यासाठी खालीलपैकी कोणते उपकरण वापरले जाते?

  1. ओहममीटर
  2. व्होल्टमीटर
  3. रिओस्टॅट
  4. गॅल्व्हानोमीटर

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : गॅल्व्हानोमीटर

Measuring Instruments Question 12 Detailed Solution

Download Solution PDF

गॅल्व्हानोमीटर हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

  • गॅल्व्हानोमीटर हे असे उपकरण आहे जे विद्युत परिपथामध्ये विजेची उपस्थिती शोधण्यासाठी वापरले जाते.
  • विद्युत् प्रवाहाची दिशा आणि परिमाण दोन्ही उपकरणाद्वारे चित्रित केले जातात.
  • गॅल्व्हानोमीटरचे SI एकक अ‍ॅम्पिअर प्रति विभाग आहे.
उपकरण वापर
उंचीमापी विमानाची उंची मोजते
अ‍ॅमीटर विद्युत प्रवाह अ‍ॅम्पिअरमध्ये मोजते
बॅरोमीटर वातावरणाचा दाब मोजते
कॅलिपर अंतर मोजते
डायनॅमोमीटर बल आघूर्ण मोजते
एलिप्सोमीटर प्रकाशीय अपवर्तनांक मोजते
गॅल्व्हानोमीटर विद्युत प्रवाह मोजते
हायड्रोमीटर ते द्रवाचे विशिष्ट गुरुत्वाकर्षण मोजते
इनक्लिनोमीटर उतार कोन मोजते
मॅनोमीटर वायुदाब मोजते
ओहममीटर विद्युत प्रतिरोधकता मोजते
पायरोमीटर पृष्ठभागाचे तापमान मोजते
अ‍ॅनिमोमीटर वाऱ्याचा वेग मोजते
फोटोमीटर प्रकाशाची तीव्रता मोजते
सिस्मोमीटर जमिनीची गती मोजते (भूकंप/भूकंप लहरी)
स्पेक्ट्रोमीटर पंक्ती (प्रकाश पंक्ती) मोजते
थर्मामीटर तापमान मोजते
उडोमीटर पर्जन्यमान मोजते
व्होल्टमीटर व्होल्ट मोजते

गॅल्व्हानोमीटरची प्रतिमा:

केवळ पाण्याखालील वस्तूंद्वारे निर्माण होणारे आवाज प्राप्त करण्यासाठी वापरल्या जाणार्या उपकरणाला निष्क्रिय ______ प्रणाली म्हणतात.

  1. अभिवाहमापी (फ्लक्समीटर)
  2. सोनार
  3. फॅदममापी
  4. तरकाटा (हायड्रोमीटर)

Answer (Detailed Solution Below)

Option 2 : सोनार

Measuring Instruments Question 13 Detailed Solution

Download Solution PDF

योग्य उत्तर सोनार आहे.​

Key Points

  • सोनार हे एक तंत्र आहे जे ध्वनी प्रसाराचा उपयोग नेव्हिगेट करण्यासाठी, अंतर मोजण्यासाठी आणि पाण्याच्या पृष्ठभागावर किंवा त्याखालील वस्तूंशी संवाद साधण्यासाठी किंवा शोधण्यासाठी करते, जसे की इतर जहाजे.
  • SONAR चे पूर्ण रूप "साउंड नेव्हिगेशन अँड रेंजिंग" आहे.
  • वस्तूद्वारे उत्सर्जित किंवा परावर्तित होणाऱ्या ध्वनितरंग सोनार उपकरणाद्वारे शोधल्या जातात आणि त्यामध्ये असलेल्या माहितीचे विश्लेषण केले जाते.
  • शास्त्रज्ञ प्रामुख्याने सोनारचा वापर नॉटिकल चार्ट विकसित करण्यासाठी, नेव्हिगेशनसाठी पाण्याखालील धोके शोधण्यासाठी, समुद्राच्या तळावरील वस्तूंचा शोध आणि नकाशा तयार करण्यासाठी, जसे की नौभंग करण्यासाठी आणि समुद्रतळावरच नकाशा तयार करण्यासाठी वापरतात. सोनारचे दोन प्रकार आहेत - सक्रिय आणि निष्क्रिय.

Additional Information

उपकरणाचे नाव कार्ये/ वापर
वायुभारमापक (बॅरोमीटर) वातावरणाचा दाब मोजणे.
चलविद्युतमापक यंत्र (गॅल्व्हानोमीटर) लहान विद्युत प्रवाह मोजणे.
ॲमीटर विद्युत प्रवाहाचे सामर्थ्य मोजणे.
पायरोमीटर खूप उच्च तापमान मोजणे.
उष्णतामापक यंत्र (कॅलरीमीटर) उष्णतेचे प्रमाण मोजणे.
पॉलीग्राफ हृदयाचे ठोके, रक्तदाब आणि श्वासोच्छ्वास यासारख्या शारीरिक प्रक्रियांमध्ये एकाच वेळी बदल रेकॉर्ड करणे अनृत शोधी म्हणून वापरले जाते.
इलेक्ट्रोकार्डियोग्राफ (ECG) हृदयाच्या हालचाली मोजणे.
विद्युतजनित्र (डायनॅमो) यांत्रिक उर्जेचे विद्युत उर्जेमध्ये रूपांतर करते.
परिदर्शक (पेरिस्कोप) समुद्रसपाटीपासून वरच्या वस्तू पाहण्यासाठी वापरला जातो.
इलेक्ट्रोएन्सेफॅलोग्राफ (EEG) मेंदूतील विद्युत प्रक्रिया मोजतो.

काय मोजण्यासाठी अल्टिमीटर वापरला जातो?

  1. तापमान
  2. वाऱ्याचा वेग
  3. समुद्रसपाटीपासूनची उंची
  4. दाब

Answer (Detailed Solution Below)

Option 3 : समुद्रसपाटीपासूनची उंची

Measuring Instruments Question 14 Detailed Solution

Download Solution PDF

योग्य उत्तर समुद्रसपाटीपासूनची उंची आहे.

  • समुद्रसपाटीपासूनची उंची:
    • अल्टिमीटर हे एक साधन आहे जे विमानात उंची मोजण्यासाठी वापरले जाते.
    • अल्टिमीटर वापरुन उंची मोजण्यासाठी असलेल्या मोजमापाला अल्टिमेट्री म्हणतात.

उपकरणे उपयोग 
लॅक्टोमीटर

दुधाची शुद्धता मोजते.

हायग्रोमीटर वातावरणीय आर्द्रता मोजते.

ॲंमीटर

 

विद्युत प्रवाहाची शक्ती मोजते.

कॅलरीमीटर रासायनिक प्रतिक्रियांमध्ये उष्मा मापते.
थर्मामीटर (तपमापक) तापमान मोजते.
हायड्रोमीटर

द्रवाचे विशिष्ट गुरुत्व मोजते.

बॅरोमीटर वातावरणाचा दाब मोजते.
अ‍ॅनोमीटर वाऱ्याचा वेग मोजते.
बोलोमीटर उष्मा प्रारणे मोजते.
क्रिसोग्राफ वनस्पतींमध्ये होणारी वाढ मोजते.

पुढीलपैकी कोणते साधन वातावरणीय दाब मोजण्यासाठी वापरले जाते?

  1. बॅरोमीटर
  2. गॅल्व्हनोमीटर
  3. एमीटर
  4. पायरोमीटर

Answer (Detailed Solution Below)

Option 1 : बॅरोमीटर

Measuring Instruments Question 15 Detailed Solution

Download Solution PDF

योग्य उत्तर बॅरोमीटर आहे.

  • बॅरोमीटरचा शोध इटालियन भौतिकशास्त्रज्ञ इव्हेंजलिस्टा टॉरिसेली यांनी 1643 मध्ये लावला होता .
  • बॅरोमीटर वातावरणीय दाबाचे मापन ज्या एककामध्ये करते त्याला वातावरण किंवा बार म्हणतात.
  • बॅरोमीटरचे दोन मुख्य प्रकार आहेत:
    • पाऱ्याचा बॅरोमीटर
    • अ‍ॅनिरोइड बॅरोमीटर
  • जेव्हा बॅरोमीटर अचानक कोसळतो तेव्हा हे वादळाचे सूचक असते कारण वादळाच्या वेळी वातावरणाचा दाब अचानक कमी होतो .
  • बॅरोमेट्रिक दाब 32.01 इंच ऐतिहासिक उंच ते 25.9 इंच पर्यंतच्या ऐतिहासिक पातळीवरील वायूच्या स्तंभातील वजनाचे सूचक आहे .

 

उपकरणाचे नाव कार्ये / वापर
बॅरोमीटर वातावरणाचा दाब मोजणे.
गॅल्व्हनोमीटर लहान विद्युतप्रवाह मोजणे.
एमीटर विद्युत प्रवाहाची शक्ती मोजणे.
पायरोमीटर खूप उच्च तापमान मोजणे.
उष्मांक उष्णतेचे प्रमाण मोजणे.
पॉलीग्राफ रेकॉर्डिंग बदल, एकाच वेळी हृदयाचा ठोका, रक्तदाब आणि श्वसन यासारख्या शारीरिक प्रक्रियांमध्ये देखील खोटे शोधक म्हणून वापरला जातो.
इलेक्ट्रोकार्डियोग्राफ (ईसीजी) हृदयाच्या हालचाली मोजणे.
डायनामा यांत्रिक उर्जाला विद्युत उर्जेमध्ये रूपांतरित करते.
पेरिस्कोप समुद्र सपाटीच्या वरील वस्तू पाहण्यासाठी वापरली जातो.
इलेक्ट्रोएन्सेफॅलोग्राफ (ईईजी) मेंदूतील विद्युत क्रिया मोजतो.


उपकरणाचे नाव कार्ये / वापर
इलेक्ट्रोमीटर खूप लहान विद्युत संभाव्य फरक मोजणे.
सूक्ष्मदर्शक छोट्या वस्तूंचे मोठे दृश्य प्राप्त करणे.
एंडोस्कोप शरीराच्या अंतर्गत अवयवांचे परीक्षण करते आणि किरकोळ शस्त्रक्रिया प्रक्रियेसाठी वापरले जाऊ शकते.
मायक्रोमीटर थोड्या अंतरावर उपाय.
फाथोमीटर समुद्राची खोली मोजतो.
मॅनोमीटर वायूंचा दबाव मोजतो.
हायड्रोमीटर पातळ पदार्थांचे सापेक्ष घनता मोजतो.
लॅक्टोमीटर दुधाची शुद्धता (चरबी सामग्री) निर्धारित करण्यासाठी संबंधित घनता मोजतो.
केमोग्राफ आलेखस्वरुपात शारीरिक हालचाली नोंदवतात उदा. रक्तदाब, हृदयाचे ठोके.
हायग्रोमीटर वातावरणातील सापेक्ष आर्द्रता मोजते.


बॅरोमीटरची प्रतिमा :

Hot Links: teen patti rich teen patti plus teen patti joy 51 bonus teen patti live teen patti master new version